Kwercetyna to jeden z najpowszechniejszych roślinnych flawonoidów, związków chemicznych występujących w roślinach, odgrywających rolę przeciwutleniaczy, barwników i naturalnych środków chroniących roślinę przed atakiem owadów i grzybów.
Kwercetyna w żywności występuje w postaci beta-glikozydów. Uzyskuje się ją poprzez krystalizację z ekstraktów roślinnych. Glikozyd kwercetyny jest rozpuszczalny w tłuszczach i w porównaniu do wolnej postaci, zwiększa się jego rozpuszczalność w wodzie. W organizmie może być syntetyzowana z L-fenyloalaniny.
Gdzie znajdziemy kwercetynę
Kwercetyna występuje m.in. w zielonej herbacie, czerwonej kapuście, cebuli, pomidorach, brokułach, szpinaku, gotowanej brukselce, burakach, czosnku, kalafiorze, marchwi, papryce, w sałacie. Zawierają ją również w owoce jagodowe (borówki, aronia, czarna porzeczka), brzoskwinie, figi, gruszki, jabłka, owoce bzu czarnego, śliwki żółte, winogrono białe, winogrono zielone, wiśnie oraz soki owocowe (sok jabłkowy, sok pomarańczowy, sok z cytryny, sok z granatów, sok z limonki)
Znajdziemy ją także w ziołach takich jak: ziele skrzypu, dziurawca zwyczajnego, ruty zwyczajnej, w liściach brzozy, miłorzębu, rumianku, owocach głogu i kasztanowca.
W przyprawach (świeże oraz suszone oregano, estragon, kapary, liście kolendry, koper, liście laurowe, lubczyk, pietruszka)
Ilość kwercetyny zależy od stopnia dojrzałości rośliny, im owoc bardziej niedojrzały tym zawiera więcej kwercetyny. W jabłku największe jej ilości znajdziemy w skórce.
Historia kwercetyny
Kwercetynę od dawna stosowano jako barwnik np. do malowania jaj wielkanocnych, w przemyśle wykorzystywano do zabarwiania bawełny na kolor pomarańczowy i czerwony. W analizie chemicznej stosuje się ją jako czynnik wiążący metale ciężkie. Potencjalne jej korzyści dla zdrowia odkryto w 1977 r. i od tego czasu zintensyfikowano badania nad tym związkiem.
Jak działa kwercetyna
Antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie
neutralizuje wolne rodniki, spowalnia proces starzenia się organizmu. Hamuje powstawanie cytokin prozapalnych, wzmacnia odporność antyoksydacyjną. Dowiedziono tego w badaniach: 18 osób podzielono na dwie grupy. U pierwszej zastosowano 24 godzinną suplementację kwercetyną w dawce 4x 500 mg, drugiej podano placebo. Zarówno przed, jak i po zakończeniu suplementacji oceniano poziom markeru stresu oksydacyjnego oraz poziom markerów zapalnych. Po suplementacji kwercetyną zaobserwowano zwiększenie całkowitej zdolności antyoksydacyjnej osocza oraz zmniejszenie poziomu markeru stresu oksydacyjnego.
Kwercetyna wpływa również na pracę i aktywność enzymów cyklooksygenaz (głównie COX-2). Działanie to przekłada się na zahamowanie napływu leukocytów i zmniejszenie się stanu zapalnego. Aktywność ta przekłada się również na utrzymywanie odpowiedniego stanu napięcia naczyń włosowatych.
Przeciwnowotworowe
Działanie antyoksydacyjne kwercetyny może przyczyniać się do ochrony komórek zdrowych i chronić organizm przed powstawaniem komórek nowotworowych. Badania wskazują , iż kwercetyna wykazuje korzystne właściwości przeciwnowotworowe. Działanie tego związku polega między innymi na pomocy w usuwaniu nieprawidłowych i uszkodzonych komórek organizmu, a także poprzez przejawianie właściwości antyproliferacyjnych. Właściwości te sprawiają, że kwercetyna jest związkiem, który potencjalnie może wspomagać chemioterapię.
Warto zwrócić również uwagę na wyniki badań przeprowadzonych w kierunku połączenia kwercetyny w terapii z cytostatykami, np. z doksorubicyną oraz antyestrogenem (tamoksyfenem). Zaobserwowano hamowanie proliferacji komórek nowotworowych, a także hamowanie ich angiogenezy. Również inne badania dowodzą, iż komórki nowotworowe pod wpływem określonego stężenia kwercetyny wykazały mniejszą zdolność do rozwoju oraz podziału.
Poprawia funkcjonowanie układu sercowo- naczyniowego
Kwercetyna, jako związek należący do grupy flawonoidów, wykazuje właściwości antyoksydacyjne. Wspiera prawidłowe funkcjonowanie serca i naczyń krwionośnych. Obniża ciśnienie krwi, hamuje aktywność białka CRP indukowaną przez cytokiny oraz wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych. W badaniach udowodniono, iż u osób, u których dieta była bogata w duże ilości flawonoidów, występowało mniej chorób związanych z układem krążenia. Kwercetyna ma zdolność hamownia utleniania lipidów błon komórkowych, dzięki czemu chroni przed utlenianiem cholesterolu frakcji LDL , wraz z witaminą C uelastycznia i wzmacnia naczynia krwionośne, zmniejszenie ich łamliwości. Jest odpowiedzią na wysiłki znalezienia leku, który odpowiednio walczyłby z chorobami cywilizacyjnymi takimi jak udary i zawały.
Właściwości przeciwwirusowe
Literatura zwraca również uwagę na właściwości przeciwwirusowe kwercetyny. Badania wskazują, iż kwercetyna wykazuje zdolności wiązania się z białkami płaszcza wirusa.
Wymieniają następujące rodzaje wirusów, których aktywność została zahamowana przez kwercetynę: wirusy opryszczki (HSV), wścieklizny, grypy oraz wirus polio. Badania potwierdziły również wpływ kwercetyny na hamowanie aktywności wirusa HIV-1, między innymi na zahamowanie wnikania wirusa HIV-1 do wnętrza limfocytów CD4.
Ochrona układu nerwowego
Kwercetyna jest czynnikiem ochronnym dla komórek nerwowych, chroni neurony przed degradacją, zapobiegając tym samym wystąpieniu nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego. Dodatkowo może wspomagać proces uczenia się, pamięć i funkcje poznawcze.
Kwercetyna wspomaga utrzymanie prawidłowej masy ciała
Kwercetyna może hamować tworzenie się komórek tłuszczowych oraz gromadzenie się tłuszczu w dojrzewających komórkach tłuszczowych a jednocześnie wyzwala apoptozę (naturalną śmierć) komórek tłuszczowych. Przy dodatkowym podaniu resweratrolu gromadzenie się lipidów zmniejsza się o 68% ,co może być elementem wspomagającym kontrolę masy ciała.
Wspomaga regenerację po wysiłku fizycznym
Intensywny wysiłek fizyczny wywołuje stres oksydacyjny w organizmie. Suplementacja kwercetyną może ograniczyć negatywny wpływ nadmiernej ilości wolnych rodników powstających w czasie aktywności fizycznej. Może także zapobiegać utracie siły i zaburzeniom nerwowo- mięśniowym po wysiłku, polegającym na rozciąganiu mięśni powodujących ich mikrouszkodzenia. Suplementacja kwercetyną pozytywnie wpływa na regenerację organizmu po wysiłku fizycznym oraz zapobiega zniszczeniom nim wywołanym.
Dzienne zapotrzebowanie na kwercetynę
Średnie dzienne spożycie kwercetyny wraz z pożywieniem wynosi 20-40 mg. Dzienna dobowa dawka w suplementach diety to 50-500 mg. W badaniach standardowo stosuje się 500-1000 mg kwercetyny. Udowodniono, że taka ilość kwercetyny do 1000 mg jest bezpieczna dla zdrowia.
Przeciwwskazaniem do jej stosowania jest skłonność do hipotensji ( obniżenie ciśnienia krwi ) oraz zaburzona krzepliwość krwi. Kwercetynę należy stosować także ostrożnie u pacjentów z niedoczynnością tarczycy i monitorować poziom TSH.
Opracowanie: Dorota Tuńska
Bibliografia:
1.Kobylińska A, Janas K.M: Prozdrowotna rola kwercetyny w obecnej diecie człowieka. Postępy Hig.Med. Dośw.2015
2.Mieszkowski J. Pałys A., Budzisz E. Kwercetyna-struktura, funkcje, zastosowanie kliniczne. Farmacja Polska 2011
