Otyłość, która często jest przyczyną cukrzycy, nowotworów czy chorób układu krążenia, to pandemia współczesnego świata. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), 43% dorosłych na świecie ma nadwagę, a 16% żyje z otyłością. Problem ten nie tylko obciąża osoby chore, ale także systemy opieki zdrowotnej na całym świecie. Chociaż od lat we wszystkich krajach europejskich podejmowane są różne inicjatywy mające na celu przeciwdziałanie temu globalnemu problemowi, nie są one skuteczne w zmniejszaniu wskaźników otyłości. Dlaczego tak się dzieje? Jakie wyzwania i jakie rozwiązania systemowe należy przedsięwziąć w walce z otyłością?
Główne przyczyny niepowodzenia działań przeciwko otyłości
1. Kompleksowość problemu
Otyłość jest problemem wieloczynnikowym, na który wpływają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Siedzący tryb życia, łatwy dostęp do wysokokalorycznych, przetworzonych produktów oraz brak edukacji żywieniowej to tylko niektóre z elementów składających się na ten problem. Jak zauważył prof. Paul Gately z Leeds Beckett University, gdyby otyłość była problemem prostym, rozwiązano by go już wiele lat temu. Obecnie jesteśmy w stanie zidentyfikować 80% czynników przyczyniających się do otyłości, jednak brak spójności między systemami opieki zdrowotnej, systemami żywieniowymi i medycznymi utrudnia skuteczne przeciwdziałanie temu problemowi.
2. Niewłaściwe podejście do edukacji żywieniowej
Wielu ekspertów zwraca uwagę na to, że obecne inicjatywy często traktują dietę wybiórczo. Informacje dla konsumentów są zazwyczaj uproszczone i ogólne, nie uwzględniając indywidualnych potrzeb żywieniowych. Ważne jest indywidualne podejście – poznanie swojego ciała, wprowadzenie trwałych zmian do swojego stylu żywienia, niezwykle istotne może być także wsparcie od profesjonalisty – dietetyka, ale to także powinno być dopasowane do naszego stylu życia, do naszych potrzeb. O tych problemach dyskutowano podczas konferencji „Individual Requirements and Personal Choices: Key Consumers Drivers for Positive Nutrition”, która odbyła się w Warszawie. Międzynarodowe grono ekspertów zgodnie stwierdziło, że nie możemy szukać prostych rozwiązań dla tak złożonego problemu jak otyłość. Wymaga to bardziej spersonalizowanego podejścia do edukacji i wsparcia dietetycznego.
3. Wpływ mediów społecznościowych
Moda na różnego rodzaju diety promowane przez nie-ekspertów w mediach społecznościowych dodatkowo pogłębia problem. Dzieci i młodzież są szczególnie podatne na wpływ mediów, co może prowadzić do niezdrowych nawyków żywieniowych i zwiększać ryzyko nadwagi oraz otyłości. Dane opublikowane przez Światową Organizację Zdrowia są alarmujące. W 2022 r., 1 na 8 osób na świecie była otyła. Ponad 390 mln dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat miało w 2022 r. nadwagę, w tym 160 mln wykazywało już otyłość.
4.Potrzeba zintegrowanego podejścia
Aby skutecznie przeciwdziałać otyłości, konieczne jest zintegrowane podejście obejmujące zarówno edukację, jak i wsparcie systemowe. System opieki zdrowotnej powinien współpracować z systemami żywieniowymi i medycznymi, aby zapewnić kompleksowe wsparcie dla osób zmagających się z nadwagą i otyłością. Potrzebne są także długoterminowe strategie polityczne i społeczne, które będą promować zdrowy styl życia, aktywność fizyczną oraz zdrowe nawyki żywieniowe od najmłodszych lat.
W tym obszarze wyróżnia się trend w kierunku Pozytywnego Odżywiania (ang. Positive Nutrition). Żywienie jest wielowątkowe i kompleksowe, dlatego nie możemy szukać prostych rozwiązań. Kluczowa jest edukacja na każdym poziomie społeczeństwa, a także świadomość i indywidualne podejście do wyborów żywieniowych w zależności od wieku, stanu zdrowia i stylu życia.
Prof. Luca Piretta z Uniwersytetu w Rzymie wyjaśniał, że pozytywne odżywianie oznacza spojrzenie na żywność jako na część diety i skupienie się na korzyściach, jakie zapewnia, a nie na ryzyku, na jakie naraża. Musimy pamiętać, że jedzenie jest ważnym aspektem naszego życia i wpływa również na nasze zdrowie psychiczne. – Demonizujemy żywność i składniki odżywcze, a nie tędy droga. Musimy pomóc zrozumieć, że istnieje zdrowa dieta, a nie zdrowa lub niezdrowa żywność. Ponieważ nie ma niezdrowej żywności – podkreślała prof. Daniela Martini z Uniwersytetu w Mediolanie.
Pozytywne odżywianie to edukacja, która ma na celu promowanie zdrowej diety i stylu życia, dostosowanej do indywidualnych potrzeb. Konsumenci, którzy zrozumieją, jak odpowiednio dostosować swoją dietę, mają większą szansę na zaangażowanie się w zdrowe wybory żywieniowe.
Pozytywne odżywianie to nie tylko jedzenie; to także tworzenie wspierających społeczności, które dzielą się przepisami, doświadczeniami i wsparciem emocjonalnym. Przykładem jest model śródziemnomorski, łączący zdrową dietę i styl życia, którego korzyści zdrowotne są potwierdzone naukowo. Diety bogate w warzywa, owoce, produkty nieprzetworzone i ograniczone mięso wpisują się w ten model.
Te elementy wspierają holistyczne podejście do odpowiedniej diety dla każdego. Dlatego ważna jest wszechstronna edukacja, która pokazuje, jak poznać swoje potrzeby żywieniowe i dopasować do nich odpowiednie posiłki, jednocześnie promując zdrowe wybory żywieniowe.
Jednym z rozwiązań jest etykietowanie żywności na przodzie opakowania, które ma informować o zawartości składników odżywczych. Jednak takie rozwiązanie, jak system Nutri-Score, ma swoje ograniczenia.
Nutri-Score jest prosty w użyciu – produkty oznaczone kolorem czerwonym są złe, a zielonym dobre. Niemniej jednak system ten ocenia żywność tylko na podstawie kilku makroskładników, pomijając mikroskładniki, stopień przetworzenia oraz obecność sztucznych substancji. Zamiast promować edukację żywieniową, uproszczony Nutri-Score może zniechęcać konsumentów do świadomego wyboru.
System Nutri-Score nie uwzględnia różnych potrzeb żywieniowych w różnych etapach życia ani sposobu spożywania produktów. Ocena opiera się na 100 g produktu, co nie zawsze jest adekwatne dla wszystkich grup żywnościowych. Taki uproszczony system jest niezgodny ze współczesną wiedzą naukową, która podkreśla znaczenie mikrodiety i mikrobioty oraz roli diety w utrzymaniu zdrowego ekosystemu organizmu.
– Możemy postrzegać człowieka jako „SUPERORGANIZM”, w którym mikrobiota rozwija się i modyfikuje w odpowiedzi na zmieniające się czynniki środowiskowe. Przewód pokarmowy jest najbardziej skolonizowany przez bakterie, a w jelitach znajduje się 70% wszystkich mikroorganizmów w ciele człowieka – tłumaczy prof. Bolesław Karwowski z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Proste rozwiązania, takie jak Nutri-Score, nie wspierają pozytywnych wyborów żywieniowych. Musimy patrzeć holistycznie na żywienie i styl życia konsumentów, zamiast szukać prostych rozwiązań dla skomplikowanych problemów.
Otyłość to złożony problem, który wymaga wieloaspektowego podejścia. Edukacja żywieniowa powinna być bardziej spersonalizowana, a systemy opieki zdrowotnej muszą lepiej współpracować, aby skutecznie przeciwdziałać tej globalnej epidemii. Tylko poprzez skoordynowane i kompleksowe działania możemy zmniejszyć wskaźniki otyłości i zapewnić zdrowszą przyszłość dla kolejnych pokoleń.
Materiał prasowy
