Zaburzenia rytmu serca, zwane także arytmiami, to jedne z częstszych problemów kardiologicznych, które mogą mieć zarówno łagodny, jak i zagrażający życiu charakter. Objawiają się nieregularną pracą serca, która może być wywołana przez nadmierne lub zaburzone przewodzenie impulsów elektrycznych w sercu. Czasem arytmia jest jedynie przejściowym objawem, ale zdarza się, że wskazuje na poważniejsze choroby układu sercowo-naczyniowego.
Jak powstają zaburzenia rytmu serca?
U podłoża zaburzeń rytmu serca leży nieprawidłowe powstawanie i przekazywanie impulsów elektrycznych z przedsionków do komór. W przypadku tachyarytmii serce bije w spoczynku powyżej 100 uderzeń na minutę, natomiast w bradyarytmii poniżej 60 uderzeń na minutę. Należy jednakże zaznaczyć, że nie każda akcja serca powyżej 100/min czy poniżej 60/min jest nieprawidłowością (na przykład w trakcie wysiłku czy gorączki nasza akcja serca może przekraczać 100/min, a podczas snu i u sportowców spotyka się często akcję serca poniżej 60/min). Jeśli chodzi natomiast o nieregularne bicie serca, to tego rodzaju zaburzenia rytmu serca możemy podzielić na arytmie nadkomorowe (gdy nieprawidłowe pobudzenia powstają w przedsionkach) i komorowe (gdy źródłem patologicznych pobudzeń są komory).
Objawy arytmii – czego nie ignorować?
Pacjent może zauważyć, że jego serce:
•bije za szybko (tachykardia),
• bije zbyt wolno (bradykardia),
• pracuje nierówno, „przeskakuje” lub „zatrzymuje się na chwilę”
Typowe objawy, które powinny wzbudzić niepokój, to m.in.:
uczucie kołatania serca lub „potykania się” mięśnia sercowego, duszność, osłabienie,ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, utraty przytomności (omdlenia), drgawki, zaburzenia widzenia i mowy.
Jeśli zaburzenia rytmu serca dotyczą przedsionków, wówczas oprócz szybkiej akcji serca pacjent niczego więcej nie odczuwa. Gdy dodatkowe skurcze pojawiają się w komorach pacjent odczuwa silniejsze uderzenie serca. W przypadku ciężkich zaburzeń rytmu serca, takich jak migotanie przedsionków czy migotanie komór, może dojść nawet do zatrzymania krążenia i nagłego zgonu.
Jak zdiagnozować arytmię?
Rozpoznanie arytmii opiera się przede wszystkim na badaniach elektrokardiograficznych oraz obserwacji objawów pacjenta.
- EKG (elektrokardiogram)
To podstawowe badanie diagnostyczne, które pozwala ocenić rytm i przewodnictwo elektryczne serca. Jest szybkie, bezbolesne i często wykonywane już w gabinecie lekarskim. - Holter EKG (24- lub 48-godzinny monitoring EKG)
Urządzenie rejestruje rytm serca przez całą dobę, co pozwala wykryć epizody arytmii, które mogą nie występować stale. Pacjent nosi je przy sobie podczas codziennych czynności. - Echo serca (USG serca)
Umożliwia ocenę struktury i pracy serca, a także wykrycie ewentualnych zmian anatomicznych, które mogą sprzyjać powstawaniu arytmii. - Test wysiłkowy
Monitoruje pracę serca podczas wysiłku fizycznego. Przydatny w diagnozowaniu arytmii wysiłkowych. - Zapis EKG z pętli zdarzeń. To rodzaj rejestratora, który można nosić przez dłuższy czas i uruchamia się w momencie wystąpienia objawów.
Rodzaje arytmii – różne mechanizmy, różne zagrożenia
•Tachykardia – przyspieszony rytm serca powyżej 100 uderzeń na minutę,
•Bradykardia – zbyt wolne bicie serca poniżej 60 uderzeń na minutę,
•Skurcze dodatkowe (ekstrasystolie) – dodatkowe, nieskoordynowane uderzenia serca.
•Migotanie przedsionków – chaotyczna praca przedsionków, częsta u osób starszych, prowadzi do ryzyka tworzenia się zakrzepów. Migotanie przedsionków jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ nieskoordynowany skurcz może powodować zastoje krwi i sprzyjać tworzeniu się zakrzepów, które mogą dotrzeć do mózgu i wywołać udar niedokrwienny.
•Migotanie komór – najbardziej niebezpieczna forma arytmii, w której serce traci zdolność do skutecznego pompowania krwi. Skurcze są chaotyczne i nieskoordynowane, co w krótkim czasie prowadzi do zatrzymania krążenia i wymaga natychmiastowej reanimacji (RKO) oraz defibrylacji,
Czy każda arytmia wymaga leczenia?
Nie każde zaburzenie rytmu serca wymaga leczenia. Podstawą do podjęcia decyzji o leczeniu jest dokładna diagnostyka, polegająca na określeniu z jakim rodzajem arytmii mamy do czynienia, jakie są jej przyczyny, objawy oraz ryzyko powikłań. Są takie arytmie, które określamy mianem łagodnych, na przykład sporadycznie występujące skurcze dodatkowe, które nie wpływają w groźny sposób na funkcję serca i całego organizmu. Są jednakże również i takie arytmie, które niosą ze sobą ryzyko udaru mózgu, niewydolności serca czy wreszcie grożą zatrzymaniem krążenia – te bezwzględnie wymagają specjalistycznego leczenia.
W leczeniu arytmii stosuje się kilka podejść – od farmakologii, przez zabiegi inwazyjne, aż po terapię wspomagającą. Wybór metody zależy od rodzaju arytmii i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Leczenie farmakologiczne
Stosuje się leki antyarytmiczne, beta-blokery jak: propafenon, amiodaron czy flekainid ,preparaty przeciwzakrzepowe (np. aspirynę lub nowoczesne leki NOAC). Jednak nie są one pozbawione skutków ubocznych i wymagają stałego monitorowania.
Zabiegi inwazyjne
Ablacja – niszczenie ognisk arytmii w sercu za pomocą prądu lub zimna (krioterapia),
Kardiowersja – impuls elektryczny przywracający prawidłowy rytm serca,
Wszczepienie stymulatora (rozrusznika) – przy bradykardii lub bloku przedsionkowo-komorowym.
Wsparcie naturalne i medycyna zintegrowana
Jak podkreśla prof. Andrzej Frydrychowski, chirurg i specjalista medycyny holistycznej, skutecznym uzupełnieniem leczenia arytmii może być odpowiednia suplementacja. Rekomenduje m.in. przyjmowanie: kwasów omega-3 w dawce 4g dziennie, koenzymu Q10 200-400 mg, magnezu 600-800 mg i potasu 400-500 mg , tauryny 6 g, L-karnityny 1,2 g na dobę i D-rybozy 5-10 g, Dodatkowo warto spożywać 1-1,5 g owoców głogu. Regularne dostarczanie tych substancji wspiera pracę serca, poprawia jego wydolność energetyczną i zmniejsza ryzyko nawrotów arytmii.
Profilaktyka – co możesz zrobić dla swojego serca?
•Unikaj nadmiaru kofeiny, alkoholu i nikotyny,
•Dbaj o regularną aktywność fizyczną i zdrową dietę,
•Monitoruj ciśnienie krwi i poziom cholesterolu,
•Redukuj stres i zapewniaj sobie odpowiednią ilość snu,
•Badaj się regularnie, zwłaszcza jeśli masz historię chorób serca w rodzinie.
Arytmia serca nie zawsze musi być wyrokiem – w wielu przypadkach da się ją skutecznie kontrolować i leczyć. Kluczowa jest wczesna diagnoza, odpowiednie leczenie i holistyczne podejście do zdrowia. Współczesna medycyna oferuje szeroki wachlarz możliwości – od leków i zabiegów po metody naturalne, które mogą wspierać serce w jego prawidłowej pracy.
Opracowanie: Dorota Tuńska
Bibliografia:
1. Gajewski P., Nessler J. Kardiologia. Repetytorium dla studentów i lekarzy. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2020..Opolski G.,
2. Krzesiński P. Arytmie serca w praktyce lekarskiej. Medical Tribune Polska, Warszawa 2019..Zipes D. P., Jalife J. Cardiac Electrophysiology: From Cell to Bedside. Elsevier, Philadelphia 2019.
3. Mancia G., Grassi G., Kjeldsen S.E. et al. 2023 ESC Guidelines on cardiac arrhythmias and sudden cardiac death. European Heart Journal, 2023.
4. Mayo Clinic. „Heart arrhythmia – Symptoms and causes.” https://www.mayoclinic.org
5. American Heart Association. „Types of Arrhythmia.” https://www.heart.org%
6. Frydrychowski A. Skutecznie wyleczyć choroby sercowo- naczyniowe Media Com Press 2023.
