Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych. Szacuje się, że na świecie jedna na trzy osoby cierpi na to schorzenie, a w Polsce jest to aż 10 milionów ludzi. Z tego powodu poszukiwanie skutecznych metod leczenia i zapobiegania staje się niezmiernie istotne. Wysiłek fizyczny jest jedną z podstawowych metod niefarmakologicznego leczenia wszystkich chorób układu krążenia, w tym również nadciśnienia tętniczego. O to czy sport może być lekarstwem na nadciśnienie tętnicze zapytaliśmy prof. nadzw. dr hab. n. med. Aleksander Żurakowskiego kardiologa American Heart of Poland.
1. Panie profesorze, czy pacjenci z nadciśnieniem mogą bezpiecznie uprawiać sport?
Zdecydowanie tak. Regularne ćwiczenia aerobowe mogą korzystnie wpływać na zmniejszenie ryzyka nadciśnienia tętniczego oraz ułatwiać jego leczenie. Aktywność fizyczna może odgrywać kluczową rolę w radzeniu sobie z tym schorzeniem. U dużej liczby pacjentów panuje świadomość, że jeśli mają problemy z sercem, czy ciśnieniem to powinni serce oszczędzać i wysiłek fizyczny nie jest dla nich wskazany. A jest zupełnie na odwrót. Praktycznie w większości chorób sercowo-naczyniowych wysiłek fizyczny jest jak najbardziej rekomendowany. Mało kto wie, iż jedną z niefarmakologicznych metod leczenia nadciśnienia tętniczego jest właśnie regularny wysiłek fizyczny.
2. Zatem osoby z nadciśnieniem tętniczym nie powinny rezygnować ze sportu. Jakie formy aktywności fizycznej są najbezpieczniejsze i najbardziej korzystne dla osób z nadciśnieniem?
Wysiłek fizyczny jest zalecany z wielu powodów. Przede wszystkim, regularna aktywność fizyczna zapobiega otyłości, która często stanowi czynnik ryzyka dla nadciśnienia, oraz sprzyja poprawie adaptacji układu krążenia. Do tego rodzaju aktywności zaliczyć można marsz, nordic walking, jogging, pływanie oraz slow jogging. Dodatkowo, korzystne są lekkie ćwiczenia wytrzymałościowe, które poprawiają wydolność naczyń krwionośnych oraz układu krążenia, wzmacniają serce i sprzyjają lepszemu dotlenieniu narządów wewnętrznych osób z nadciśnieniem. Ważne jest, aby ćwiczenia były wykonywane w sposób ciągły, a nie w formie intensywnych, krótkotrwałych wysiłków, które mogą prowadzić do gwałtownego wzrostu ciśnienia krwi.
3. Co się dzieje z sercem podczas wysiłku?
Regularna aktywność fizyczna wzmacnia mięsień sercowy, stymuluje sieć naczyń krwionośnych i poprawia ich funkcje, dzięki temu do tego narządu dociera więcej krwi bogatej w tlen. Serce wydajniej pompuje krew, pracuje wolniej i lepiej, co obniża ciśnienie tętnicze i tętno spoczynkowe oraz wpływa na zmniejszenie ryzyka groźnych arytmii komorowych i chorób układu sercowo-naczyniowego. Uprawianie sportu wpływa na zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL (złego) oraz podniesienie stężenie cholesterolu HDL (dobrego) we krwi. Kiedyś pacjentom kardiologicznym zalecano prowadzenie oszczędnego stylu życia. Obecnie uważa się, że generalnie „choroby serca” (poza wyjątkami) nie wykluczają aktywności fizycznej.
4. Często jednak osoby z nadciśnieniem tętniczym obawiają się ćwiczyć, bo wysiłek fizyczny podnosi ciśnienie krwi czy ich obawy są słuszne?
Jest to rzecz fizjologiczna u każdego z nas, u zarówno osoby zdrowej, jak i chorej. Podczas wysiłku fizycznego rośnie ciśnienie, ale fizjologiczna rola wysiłku fizycznego jest taka, iż po zakończeniu ćwiczenia spada ciśnienie tętnicze, ponieważ w trakcie wysiłku dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych w obrębie mięśni, które biorą udział w tym wysiłku. Poszerzenie tych naczyń utrzymuje się jeszcze przez dość długi okres po zakończeniu wysiłku. Kluczowe jest jednak dostosowanie rodzaju i intensywności aktywności fizycznej do indywidualnych możliwości pacjenta oraz kontrola stanu zdrowia.
5. Jak często powinni ćwiczyć?
Ćwiczymy tak, żeby poczuć, że puls rośnie – to jest dla nas wyznacznik, obciążamy organizm i zmuszamy go do pewnego wysiłku. Czasami pacjenci mówią, że pamiętają o aktywności – chodzą na spacery, sprzątają w domu, a to nie jest wysiłek fizyczny, to jest nasza codzienna rzeczywistość. Minimum to trzy razy w tygodniu ok. 40 minut
6. Czy bardziej intensywne formy treningu jak podnoszenie ciężarów czy sprinty są także wskazane dla osób z nadciśnieniem?
W przypadku bardziej intensywnych form sportu, jak podnoszenie ciężarów czy sprinty, konieczna jest szczególna ostrożność. Takie formy aktywności mogą powodować nagłe wzrosty ciśnienia krwi, co może być niebezpieczne dla osób z nadciśnieniem. Nie oznacza to jednak, że są one całkowicie zabronione – w niektórych przypadkach, po odpowiednim przeszkoleniu i pod stałą kontrolą lekarza, możliwe jest uprawianie również bardziej wymagających dyscyplin. Kluczowe jest jednak, aby nie podejmować takich aktywności bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
7. A co z pacjentami po zawałach?
To kolejna grupa pacjentów, dla których aktywność fizyczna jest zalecana. Już 30-60 dni po zawale serca pacjenci mogą podejmować w większości przypadków pełny wysiłek fizyczny, czyli na ich poziomie wydolności fizycznej. Im wydolność jest większa, tym możemy wykonywać intensywniejsze wysiłki. Badania naukowe wykazują, że istnieje związek między wydolnością fizyczną a rokowaniem życiowym. Pacjenci o wyższej wydolności fizycznej mają zazwyczaj dłuższą średnią długość życia w porównaniu z tymi, którzy mają niższy poziom wydolności.
Sport jest wskazany u osób po przebytym zawale, z niewydolnością serca, po operacji wad zastawkowych i innych schorzeniach układu sercowo-naczyniowego. Poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia osiągamy korzyści zdrowotne. Pamiętajmy, iż wydolność fizyczna u osób z problemami sercowymi jest mniejsza niż u osób zdrowych, dlatego aktywność musi być właściwie dobrana.
8. Na zakończenie, jakie są Pana najważniejsze rady dla osób z nadciśnieniem, które chciałyby zacząć uprawiać sport?
Przede wszystkim, nie należy bać się ruchu. Sport jest nie tylko możliwy, ale i zalecany dla osób z nadciśnieniem. Kluczowe jest jednak, aby rozpocząć od konsultacji z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiedni rodzaj i intensywność aktywności. Ważne jest także, aby regularnie monitorować swoje ciśnienie, nie zapominać o lekach przepisanych przez lekarza i słuchać swojego ciała. Jeśli poczujemy się gorzej podczas ćwiczeń, należy natychmiast przerwać i skonsultować się z lekarzem. Pamiętajmy, że regularność i umiarkowanie są kluczem do sukcesu.
Dziękuję bardzo za rozmowę. Mam nadzieję, że nasze wskazówki pomogą wielu osobom w bezpiecznym rozpoczęciu aktywności fizycznej.
Dziękuję również. Miejmy nadzieję, że wywiad ten będzie inspiracją do aktywnego i zdrowego trybu życia.
Rozmawiała: Dorota Tuńska
