Lato to czas odpoczynku, ale także wyzwanie dla skóry – zwłaszcza gdy przyjmujemy leki, które zwiększają jej wrażliwość na promieniowanie UV. Niektóre substancje mogą wywoływać poważne reakcje fototoksyczne lub fotoalergiczne. Warto wiedzieć, które leki wchodzą w interakcję ze słońcem i jak się skutecznie chronić, by uniknąć powikłań i cieszyć się latem bezpiecznie.
Gdy słońce „wchodzi w reakcję” z lekami
Promieniowanie słoneczne może działać korzystnie – poprawia nastrój, wspiera syntezę witaminy D i reguluje rytm dobowy. Jednak w połączeniu z niektórymi lekami może prowadzić do poważnych problemów skórnych.
Substancje czynne zawarte w lekach – zarówno tych stosowanych doustnie, jak i miejscowo (np. w maściach, żelach) – mogą reagować z promieniowaniem UV, wywołując nadmierną, często nieprzewidywalną reakcję organizmu.
Wyróżniamy dwa główne typy reakcji:
Fototoksyczność – to bezpośrednie uszkodzenie komórek skóry po aktywacji leku przez promienie UV. Objawy pojawiają się szybko i przypominają poparzenie słoneczne: zaczerwienienie, ból, obrzęk, pęcherze.
Fotoalergia – rzadsza, ale bardziej skomplikowana. To reakcja alergiczna organizmu na lek zmieniony pod wpływem UV. Objawy mogą pojawić się nawet po kilku dniach i przypominać wyprysk kontaktowy: swędzące grudki, wysypka, zmiany także poza miejscami wystawionymi na słońce.
Takie reakcje nie muszą wystąpić natychmiast po rozpoczęciu terapii – czasem pojawiają się dopiero po kilku dniach ekspozycji lub przy kumulacji leku w organizmie.
Ich nasilenie zależy m.in. od: rodzaju leku i dawki, czasu stosowania, indywidualnej wrażliwości skóry, długości i intensywności ekspozycji na słońce.
Które leki zwiększają wrażliwość na słońce?
Do leków fotouczulających należą m.in.:
• antybiotyki tetracyklinowe (np. doksycyklina),
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ketoprofen),
• diuretyki tiazydowe (np. hydrochlorotiazyd),
• retinoidy stosowane w leczeniu trądziku (np. izotretynoina),
• niektóre leki przeciwdepresyjne i neuroleptyki.
Warto pamiętać, że fotonadwrażliwość mogą wywołać nie tylko leki przyjmowane przewlekle, ale także te stosowane doraźnie – przeciwbólowe, przeciwtrądzikowe czy dostępne bez recepty, a także zioła.
Zawsze warto zapoznać się z ulotką lub zapytać lekarza, czy dany lek wymaga ochrony przeciwsłonecznej.
Seniorzy szczególnie narażeni
Osoby starsze, często przyjmujące kilka leków jednocześnie – np. moczopędne, na nadciśnienie, przeciwcukrzycowe – są szczególnie narażone na skutki upałów.
Połączenie leczenia z wysoką temperaturą może prowadzić nie tylko do reakcji skórnych, ale też do:
odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych (niedobór sodu, potasu), osłabienia, zawrotów głowy, omdleń, ostrej niewydolności nerek.
W upalne dni osoby starsze powinny szczególnie dbać o:
• regularne picie wody,
• uzupełnianie elektrolitów,
• ograniczenie przebywania na słońcu,
• kontrolę samopoczucia.
Opiekunowie powinni zwracać uwagę na sygnały takie jak senność, brak apetytu, pogorszenie kontaktu – mogą one świadczyć o odwodnieniu.
Jak chronić skórę podczas terapii fotouczulającej?
Pacjenci stosujący leki zwiększające wrażliwość na promieniowanie UV powinni zachować szczególną ostrożność:
• Unikaj słońca w godzinach 10:00–16:00 – wtedy promieniowanie UV jest najsilniejsze
• Stosuj kremy z filtrem SPF 50 lub wyższym, nakładane minimum 20–30 minut przed wyjściem z domu, i ponawiaj aplikację co 2 godziny oraz po każdej kąpieli lub spoceniu się
• Chroń „niewidoczne miejsca”: uszy, kark, dłonie, stopy, skórę głowy
• Noś okulary przeciwsłoneczne, kapelusz, ubrania z filtrem UV
• Używaj balsamu do ust z filtrem
• Nie lekceważ ekspozycji w cieniu – promienie UVA/UVB docierają także przez chmury, parasol czy szybę.
Reaguj na niepokojące objawy
Jeśli mimo ostrożności wystąpią objawy takie jak: zaczerwienienie skóry, pieczenie, swędzenie, pęcherze, wysypka, natychmiast przerwij ekspozycję na słońce, zastosuj chłodzące okłady, a w razie potrzeby – skonsultuj się z lekarzem.
Pamiętaj – zdrowie zaczyna się od wiedzy
Bezpieczeństwo latem to nie tylko filtr SPF, ale również świadomość, że słońce może wchodzić w interakcję z lekami. Zdrowie zaczyna się od wiedzy – także tej o fotonadwrażliwości.
Tekst : Dr Anna Osowska, ekspertka Porozumienia Zielonogórskiego
