Goździk (Caryophyllusaromaticus) to popularna przyprawa korzenna, która dzięki silnemu, specyficznemu paląco-szczypiącemu ale przyjemnemu aromatowi i smakowi, znakomicie podkreśla smak wielu potraw. Goździki zwykle wykorzystujemy w okresie zimowym, kiedy to w kuchni unoszą się zapachy pysznych wypieków i słodkich deserów. Niepowtarzalny smak goździków świetnie komponuje się także z daniami mięsnymi (zwłaszcza dziczyzną), marynatami rybnymi czy pasztetami.
Goździki znajdują zastosowanie również w medycynie, a to za sprawą wysokiej zawartości fenoli, a dokładniej olejków eterycznych, których zawartość sięga nawet do 20%. Jednym z takich olejków jest eugenol, który wykazuje silne właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe i antygrzybiczne. Dodatkowo jest jednym z olejków eterycznych o silniejszych właściwościach przeciwutleniających. Goździki są również źródłem witamin C i K, magnezu, wapnia, manganu oraz kwasów omega-3. Ziarno to jest niezwykle wartościowe w prewencji wielu schorzeń. Właściwości rozgrzewające olejku goździkowego wykorzystuje się przy urazach – w maściach rozgrzewających i przeciwbólowych, a napary z jego udziałem działają kojąco w przeziębieniach, bólu gardła i problemach trawiennych (nudności, biegunki, wzdęcia).
Goździki często używane są jako miejscowe znieczulenie zębów i dziąseł. Żucie goździka po posiłku pomaga usunąć nieświeży oddech. Ponadto goździki mają działanie ściągające, rozrzedzają wydzielinę z dróg oddechowych, stymulują również przepływ krwi przez skórę, powodując miejscowe zaczerwienienie. Dla tych, którzy łatwo marzną zioło to zwiększa wewnętrzne ciepło, wzmacnia przemianę materii i krążenie. Warto wspomnieć, że goździki nie pozwalają się zagnieździć robakom jelitowym.
Jednym z najbardziej obiecujących efektów działania goździków jest ich zdolność do obniżania cholesterolu. Namocz sześć goździków w pół szklanki wody na noc, następnie rano usuń goździki łyżką lub widelcem i popijaj taki wyciąg codziennie przez miesiąc. Twój poziom cholesterolu powinien powrócić do normy.
Anyż gwiaździsty (Illicium verum) to wyjątkowa przyprawa korzenna, która zachwyca nie tylko wyjątkowymi walorami zapachowymi i smakowymi, ale także swym niecodziennym kształtem. Na sklepowej półce, anyż gwiaździsty możemy spotkać pod nazwą anyżu gwiazdkowego lub badianu. Za niepowtarzalny, charakterystyczny aromat anyżu odpowiedzialny jest anetol, zawarty w owocach anyżu – terpenoid występującym w olejku eterycznym anyżu. Orientalny, lekko piekący, a za razem słodkawy smak anyżu świetnie sprawdza się w daniach mięsnych oraz do aromatyzowania słodkich wypieków, pierników, grzanego wina, deserów i likierów, a nawet twarożków czy surówek.
Prozdrowotne działanie anyżu wynika z zawartości witamin – m.in kwasów fenolowych, czy polifenoli. Substancje przeciwutleniające w anyżu wykazują działanie przeciwzapalne, zmniejszając szkodliwe działanie wolnych rodników tlenowych uszkadzających błony komórkowe. Coraz częściej pojawiają się doniesienia, że gwiazdka anyżowa może chronić przez chorobami serca i rozwojem chorób nowotworowych. Anyż wykazuje również działanie sekretolityczne, dzięki czemu ma zastosowanie w chorobach dróg oddechowych. Sekretoliza polega na zwiększaniu produkcji śluzu w oskrzelach i jego upłynnienie, co daje efekt wykrztuśny. Po anyż gwiaździsty powinny sięgnąć zwłaszcza osoby zmagające się z przejedzeniem, ponieważ złagodzi dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Doprawiaj potrawy z rozwagą!
• Na cynamon i goździk powinny uważać osoby z chorobami pęcherzyka żółciowego. Eugenol może modyfikować i osłabiać właściwości żółci.
Ciekawostki:
Cynamon, imbir, goździki mogą pomóc przedłużyć świeżość i trwałość mięsa, ponieważ wykazują działanie hamujące na rozwój bakterii Gram (+) m.in. ListeriaMonocytogenes, które nie dają widocznych zmian psucia się żywności.
Autor: mgr inż. Paula Nagel
Specjalista ds. żywienia w Zakładzie Dietetyki i Żywienia Szpitalnego z Kliniką Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Instytutu Żywności i Żywienia oraz Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej w Warszawie.
Bibliografia:
Nowak K.,i wsp., Olejek goździkowy – właściwości i zastosowanie, CHEMIK 2012, 66, 2, 145-152
A. Taraszewska, M. Jarosz: Zioła a alergia pokarmowa, Wydawnictwo Medyczne Borgis, 2006, Warszawa
Kudełka W., Kosowska A., Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinujące ich funckonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu chorobom, Zeszyty Naukowe nr 781 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 2008, 83-111, K. V. Peter (2012). Handbook of Herbs and Spices. Wydawnictwo Woodhead Publishing.
