Borelioza jest chorobą trudną do leczenia i wpływająca na wiele układów, ma wielopostaciowy i różnorodny obraz kliniczny, może przebiegać bezobjawowo lub dawać wyłącznie objawy skórne (rumień wędrujący) może też ujawnić się w postaci rozsianej, zajmując wiele narządów i tkanek, wywołując dolegliwości stawowe lub neurologiczne. Odpowiednia dietoterapia powinna być integralnym elementem procesu leczniczego. Nie istnieje stricte ,,dieta boreliozowa” ponieważ tak jak w przypadku każdej choroby kluczem do sukcesu jest indywidualne podejście do pacjenta i maksymalne dopasowanie diety do jego potrzeb.
Celem terapii dietetycznej w okresie leczenia boreliozy jest stworzenie optymalnych warunków dla powrotu do zdrowia. Chorzy na boreliozę najczęściej stosują długotrwałą antybiotykoterapię, co ma wpływ na mikrobiom jelitowy i stan jelit, dlatego musimy zaopiekować się jelitami pacjenta oraz zadbać o prawidłowy stan odżywienia.
Towarzyszący boreliozie stan zapalny wycisza ośrodek głodu, a także powoduje przewlekłe zmęczenie, co sprawia, że pacjenci tacy często tracą apetyt. Proces zapalny ponadto może doprowadzić do wytworzenia cytokin zwanych kachektynami co zwiększa tendencje do utraty masy ciała i może doprowadzić nawet do wyniszczenia. U niektórych pacjentów krętek Borreli może spowodować insulinooporność oraz tendencje do przybierania na wadze, jednak są to mniej liczne przypadki.
Jak odżywiać się w trakcie terapii boreliozy?
Pacjentów obowiązuje dieta bezcukrowa i niskowęglowodanowa. Należy wyeliminować wszelkie źródła cukru: słodycze, lody, dżemy, czekoladę, cukier brązowy, trzcinowy, muscovado, syrop klonowy z agawy lub relatywnie zdrowy miód. Musimy pozbyć się z diety źródeł prostych węglowodanów chociażby na czas przyjmowania antybiotyków.
Dieta niskowęglowodanowa sprowadza się do kontroli ilość i jakości spożywanych zbóż. Stawiamy na produkty nieprzetworzone, z pełnego ziarna o niższym indeksie glikemicznym: brązowy ryż, pełnoziarnisty makaron, chleb z pełnego przemiału. Częstym błędem jest rezygnacja z pieczywa na rzecz wafli ryżowych lub kukurydzianych. Indeks sytości tego typu produktów jest bardzo niski, musimy zjeść sporą porcję aby zaspokoić głód. W dodatku produkty te są bardzo zbliżone do chrupek i preparowanego ryżu. Lepiej jest jeśli pacjent zje kromkę lub dwie dobrej jakości pieczywa niż opakowanie takiej pustej żywności.
Dieta nie musi być bezglutenowa, ani bezmleczna. Eliminujemy te produkty z jadłospisu jeśli mamy dodatkowe kliniczne przyczyny takie jak: celiakia, nieceliakalna nietolerancja glutenu, nietolerancja laktozy lub kazeiny, alergia pokarmowa.
Makroskładnikiem, który podajemy w większej ilości jest tłuszcz. Ma to na celu wyrównanie kaloryczności, ale i wsparcie układu nerwowego. Szczególnie pacjenci z neuroboreliozą lub insulinoopornością czują się lepiej na dietach nieco wyżej tłuszczowych. Zwracamy także szczególną uwagę na jakość podawanego tłuszczu, odpowiedni bilans między nasyconymi i nienasyconymi kwasami tłuszczowymi oraz dodatek kwasów Omega-3.
Tabela 1. Produkty zalecane i niezalecane w diecie podczas długotrwałej antybiotykoterapii.
*Warzywa zalecane w ograniczonej ilości: ziemniaki, bataty, gotowana marchew i gotowane buraki, fasola jaś, kidney, ciecierzyca, soczewica, groszek, bób.
Mity na temat diety w boreliozie:
„Dieta musi być niskoenergetyczna, żeby zagłodzić infekcję”. Oczywiście jest to nie prawda taka metoda możemy zagłodzić jedynie pacjenta co pogorszy kondycję pacjenta i utrudni proces leczenia.
„Kefir zawiera drożdże candida co może powodować candidę jelit”. Wręcz przeciwnie. Faktycznie w kefirze jako starter fermentacji znajdują się drożdże kefirowe ale z gatunku Candida kefir nie mające wiele wspólnego a Candidą albicans. Ponadto kefir jako produkt fermentowany mają sporo pałeczek kwasu mlekowego co wpływa korzystnie na mikrobiom jelitowy.
„Nie wolno jeść pomidorów i papryki bo karmią candidę”. Nic takiego nie ma miejsca. Są to warzywa o niskiej zawartości węglowodanów i zdrowe. Konieczność eliminacji tego typu produktów może mieć tylko inne kliniczne przyczyny.
,,Warto stosować długotrwałe posty w trakcie leczenia infekcji”. Absolutnie nie. O ile umiejętnie przeprowadzane posty z zachowaniem rozsądku mogą być niekiedy stosowane o tyle posty w trakcie leczenia boreliozy nie są zalecane. Wiele leków wymaga przyjmowania z jedzeniem co uniemożliwia stosowanie postów. Ponadto dobry stan odżywienia pacjenta jest jednym z czynników decydujących o efektywności terapii.
Reasumując dieta w trakcie leczenia boreliozy wymaga pewnych modyfikacji, ale powinna być dietą zdrową, pełnowartościową i racjonalną aby zoptymalizować proces leczenia i dostarczyć pacjentowi energii do walki z infekcją. Ważne jest, aby dietetyk współpracował z lekarzem prowadzącym. Taka współpraca zapewnia szybką wymianę informacji i będzie działa na korzyść pacjenta.
*Borelioza wywoływana jest przez bakterie – krętka Borrelia burgdorferi, Borrelia garinii, Borrelia afzelii, Borrelia japonica, do zakażenia dochodzi podczas bezpośredniego kontaktu kleszcza zakażonego krętkiem ze skórą człowieka. Zakażenie przebiega po 24-48 h bytowania kleszcza na ciele człowieka, dlatego tak ważne jest jak najszybsze usunięcie pasożyta.
mgr Klaudia Brzywcy – dietetyk kliniczny, pracujący głównie z pacjentami chorymi na boreliozę i onkologicznymi. Główny dietetyk w Centrum Medycznym Św. Łukasza. Centrum zajmuje się kompleksową diagnostyką i leczeniem chorób przewlekłych, głownie boreliozy oraz innych chorób odkleszczowych, a także najnowocześniejszymi terapiami wspomagającymi leczenie onkologiczne.
