Woda jest elementem składowym każdej komórki, a tym samym tkanek i narządów, które tworzy. W myśl Szenta Gyorgi – „woda jest matrycą życia” – warunkuje prawidłowość procesów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, tj. trawienia, wchłaniania i transportu składników odżywczych [1]. Ponadto pełni ważną rolę w regulacji temperatury ciała.
Ciało dorosłego człowieka składa się w około 50% – 60% z wody, z czego 2/3 stanowi woda wewnątrzustrojowa, a 1/3 pozakomórkowa. Na zawartość wody w organizmie wpływa szereg czynników, m.in.: płeć (wyższa zawartość u mężczyzn, niż kobiet), wiek (zawartość wody maleje wraz z wiekiem), czy zawartość tkanki tłuszczowej (im więcej tkanki tłuszczowej, tym mniejsza zawartość wody w organizmie).
Każdego dnia tracimy wodę poprzez oddychanie, pocenie się, czy wraz z moczem. Ilość traconych płynów wzrasta przy przebywaniu w suchych i ciepłych pomieszczeniach, w porze letniej, w okresie upałów, w czasie wysiłku fizycznego, przy gorączce bądź chorobach, którym towarzyszą biegunka lub wymioty. Wyrównanie tych strat jest niezwykle istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nawet niewielki spadek zawartości wody w organizmie, tj.2-3% prowadzi do zmian w układzie krążenia- zagęszczenia krwi i ograniczenia przepływu krwi w obwodzie, co skutkuje obniżeniem koncentracji, znużeniem i osłabieniem apetytu. Dodatkowo mogą pojawić się zaczerwienienia skóry, suchość śluzówek, bóle głowy, światłowstręt. Towarzyszące odwodnieniu zmniejszenie dobowej produkcji moczu powoduje wzrost zawartych w nim produktów przemiany materii i substancji krystalizujących (co może prowadzić do powstawania kamieni w układzie moczowym) [2, 3, 4].
Przy niedoborze wody powyżej 3% dochodzi do zaburzeń świadomości, halucynacji i utraty przytomności, a utrata powyżej 10%, może prowadzić nawet do śmierci [5].
Mechanizm utraty wody i elektrolitów z organizmu w porze letniej.
Odwodnienie i zmniejszenie zawartości sodu w organizmie występują często na skutek przegrzania organizmu przy wysokiej temperaturze powietrza, wysokiej wilgotności lub intensywnego wysiłku fizycznego. W efekcie organizm człowieka, aby obniżyć temperaturę wewnętrzną reaguje rozszerzeniem naczyń krwionośnych, przez co zwiększa się ilość krwi przepływającej przez naczynia krwionośne zlokalizowane w skórze. Innymi słowy, zostają uruchomione mechanizmy termoregulacyjne, w wyniku których na powierzchni skóry pojawiają się kropelki potu. Wraz z potem człowiek traci elektrolity – szczególnie sód (Na). Rozszerzone naczynia krwionośne skutkują spadkiem ciśnienia tętniczego i przyspieszeniem częstotliwości akcji serca. Dalsza utrata wody wraz elektrolitami prowadzi do dalszego spadku ciśnienia oraz wzrostu częstości akcji serca [6,7].
Rola składników odżywczych w zapobieganiu odwodnieniu.
Sód – utrzymuje odpowiednią objętość płynów oraz ciśnienie tętnicze krwi. Na poziomie biochemicznym sód odpowiada za wymianę wody pomiędzy komórkami, a środowiskiem zewnątrz komórkowym.
Potas – kluczowy jon w procesie skurczu mięśni (w tym mięśnia sercowego), stąd jego prawidłowe stężenie we krwi jest niezmiernie ważne dla życia.
Chlor – potrzebny do prawidłowej równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, pracy komórek oraz regulacji ilości i rozkładu wody.
Glukoza – przyśpiesza przenikanie elektrolitów i wody przez błonę jelita.
Dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości wody oraz dieta bogata w sód, potas i cynk zmniejszają ryzyko odwodnienia w okresie wysokich temperatur powietrza, czy zwiększonego wysiłku fizycznego.
Autor: Katarzyna Marcinek, Adam Czyżewski.
Bibliografia:
1. Sawka M., Cheuvront S., Carter R.: Human water needs. Nutr Rev. 2005, 30-39.
2. Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K.: Wpływ środowiska atmosferycznego na społeczeństwo jako przedmiot badań biometeorologii społecznej. Przegląd Geograficzny 2010, 82: 5- 48.
3. Karowicz-Bilińska A.:Water and its importance for female body.Ginekol Pol. 2011, 82, 455-459.
4. Żak I.: Równowaga wodno-elektrolitowa ustroju. Chemia medyczna. Żak I ŚAM, Katowice 2001: 80-95.
5. Manz F, Wentz A.: The importance of good hydration for the prevention of chronic diseases. Nutr Rev. 2005, 63, 2-5.
6. Krzeszowiak J., Pawlas K.: Influence of meteorological factors on human body. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine 2015, Vol. 18, No. 3, 47-55.
7. Bouchama A., Knochel J.P.: Heat Stroke. N Engl J Med 2002; 346:1978-1988
