Jak wynika z badania Institute for Health, 77% Polaków jako skuteczną metodę zapobiegania nowotworom wskazuje badania profilaktyczne. Mimo to, jedynie 37% ankietowanych wykonuje je w praktyce. W Światowym Dniu Onkologii warto zadać pytanie, dlaczego świadomość społeczna nie idzie w parze ze skuteczną profilaktyką.
Think tank Institute for Health przeprowadził badanie ankietowe dotyczące postaw i świadomości Polaków w zakresie chorób onkologicznych. Wyniki badania, ujawniają wysoką świadomość czynników ryzyka i metod profilaktyki raka. Badanie w dniach 16-17 lipca 2024 na zlecenie Institute for Health przeprowadziła agencja badawcza SW Research na reprezentatywnej grupie 1025 dorosłych Polaków.
Czynniki wywołujące nowotwory według Polaków
Respondenci w odpowiedzi wielokrotnego wyboru najczęściej wskazywali nowotwory w rodzinie (64%) oraz palenie tytoniu (64%) jako główne czynniki ryzyka. Kobiety (71%) częściej niż mężczyźni (56%) wymieniały występowanie nowotworów w rodzinie. Możliwe, że związane jest to z większym zaangażowaniem kobiet w opiekę i troskę o zdrowie swojej rodziny, na co wskazuje badanie „Jak Polacy dbają o swoje zdrowie” z 2022 przeprowadzone przez Institute for Health. Wynika z niego, że wśród Polaków deklarujących dbanie o zdrowie rodziny czy bliskich, jest więcej kobiet (86%) niż mężczyzn (77%). Może mieć to związek z wciąż funkcjonującym schematem rodziny, w który to kobieta jest „opiekunką zdrowotną” domowników i najbliższego otoczenia.
Profilaktyka nowotworowa
Polacy deklarują szeroką wiedzę na temat skutecznych metod ochrony przed nowotworami. Najczęściej wskazywano na regularne badania profilaktyczne (77%), unikanie palenia tytoniu (77%) oraz unikanie kontaktu z substancjami rakotwórczymi (77%). Co ważne, każda z metod profilaktycznych uzyskała poparcie co najmniej połowy ankietowanych, co świadczy o rosnącej świadomości zdrowotnej w społeczeństwie. Wykonywanie regularnie badań profilaktycznych deklaruje jedynie 37% ankietowanych, ale pocieszający jest fakt, że 52% spośród nie badających się, deklaruje chęć zmiany.
Pomimo dostępności do badań przesiewowych, uczestnictwo Polaków w tych badaniach na tle innych krajów europejskich wciąż jest poniżej średniej. Polacy mają świadomość na temat czynników rakotwórczych i badań, które powinni zrobić, ale nie mają informacji o tym, gdzie mogą je bezpłatnie wykonać. Nie każdy wie, że na stronie pacjent.gov.pl można dowiedzieć się, gdzie w danym województwie, najbliżej miejsca zamieszkania, można wykonać poszczególne badania. Mam nadzieję, że już niedługo cała baza z informacjami o badaniach profilaktycznych będzie dostępna w jednym miejscu – w Narodowym Portalu Onkologicznym – mówi prof. dr hab. Piotr Rutkowski, Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, członek Rady Naukowej Institute for Health.
Warto zaznaczyć, że kobiety częściej poddają się badaniom niż mężczyźni (43% wobec 30%), a odsetek ten rośnie wraz z wiekiem – od 24% w grupie poniżej 24 lat do 41% wśród osób powyżej 50. Główne powody rezygnacji z badań to brak odczuwania potrzeby (34%) oraz długie kolejki (28%).
Badania przesiewowe
Wachlarz badań przesiewowych w naszym kraju jest naprawdę na dobrym poziomie. W ostatnich latach wymienione zostały stare mammografy na nowoczesne urządzenia cyfrowe, które zapewniają dużo lepszą jakość. Profilaktyczna cytologia jest dostępna bez kolejek w każdym regionie. Jest coraz więcej placówek, które oferują pacjentom profilaktyczną kolonoskopię. W ramach programu wczesnego wykrywania raka płuca w wybranych placówkach wprowadzono także dostęp do niskodawkowej tomografii komputerowej. Trwają także pilotaże programu wczesnego wykrycia raka gruczołu krokowego. Oczekujemy wprowadzenia badania HPV-DNA w ramach profilaktyki raka szyjki macicy. Jako onkolodzy dążymy również do tego, aby Polacy mieli dostęp do testu FIT, który jest alternatywą dla kolonoskopii w ramach profilaktyki raka jelita grubego – wskazuje prof. Rutkowski.
Jesteśmy świadomi zagrożenia ale się nie badamy !
Rosnąca świadomość społeczna na temat nowotworów niestety nie wiąże się ze wzrostem podejmowanych działań profilaktycznych wśród Polaków. Jesteśmy jedynym krajem UE, w którym, mimo dostępu do nowoczesnych leków, umieralność z powodu raka piersi rośnie. Warto pamiętać, że w Polsce funkcjonują programy darmowych badań profilaktycznych. Jednak z programu „Profilaktyka 40 PLUS” od jego startu w lipcu 2021 do 16 stycznia 2023 roku skorzystało jedynie 1,5 mln z 20 mln uprawnionych.
To oznacza, że albo informacja o programie nie dotarła do grupy docelowej, albo nie została zakomunikowana w odpowiedni sposób. Edukacja i komunikacja zdrowotna jest niezwykle istotna z wielu względów. Przede wszystkim wpływa na długość życia w dobrym zdrowiu oraz na zdrowie populacyjne. Strategia działań powinna być oparta na Evidence-Based Approach oraz dostosowana do sprecyzowanych grup docelowych. Z badania, które przeprowadzaliśmy wynika, że tylko 20% respondentów otrzymało wiedzę na tematy zdrowotne w szkole, a 54% wiedzę czerpie z internetu. Warto więc zadbać, aby umieszczane tam treści były wiarygodne. Ponadto, oprócz nakładu na realizację programu, w budżecie powinny zostać przewidziane środki finansowe, które pozwolą na efektywną promocję przedsięwzięcia – mówi Marta Domańska, dyrektorka think tanku Institute for Health.
Choroby nowotworowe w Polsce
Aż 66% respondentów zna osobę chorującą na nowotwór. Wśród najczęściej wymienianych nowotworów znalazły się rak piersi (34%), rak płuc (28%) oraz rak jelita grubego (23%). Zdaniem Polaków najważniejszym elementem skutecznego leczenia nowotworów jest szybka diagnoza (56%) oraz dostęp do leczenia w specjalistycznych ośrodkach (38%).
Zwiększenie uczestnictwa w już dostępnych badaniach przesiewowych znacznie poprawiłoby wyniki leczenia nowotworów. Dla przykładu przeżywalność w czerniaku w ciągu ostatnich 8 lat wzrosła w Polsce o około 20%. To naprawdę olbrzymi postęp. Wynika to częściowo z dostępu do nowych leków, ale przede wszystkim wiąże się z wczesnym wykrywaniem czerniaków – dodaje prof. Rutkowski.
Świadomość na temat wirusa HPV
O wirusie HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) słyszało 73% Polaków, przy czym kobiety są bardziej świadome (78%) tego zagrożenia niż mężczyźni (66%). Najwięcej osób kojarzy zakażenie HPV z rakiem szyjki macicy (51%). Chociaż większość respondentów jest świadoma istnienia szczepień przeciw HPV (69%), nadal pozostaje potrzeba intensyfikacji kampanii edukacyjnych, szczególnie wśród młodszych grup wiekowych. Co istotne, 35% Polaków deklaruje, że zaszczepiłoby się na HPV, a 41% zaszczepiłoby się, gdyby szczepienie było bezpłatne. Ponad 1/5 nie skorzystałaby ze szczepienia.
Materiał prasowy -Institute for Health
