Uczucie ciężkich, zmęczonych nóg dotyka nawet 10-30% populacji ogółem. Dolegliwości te mogą być związane z jednym lub kilkoma czynnikami ryzyka: z wiekiem, płcią (w grupie wiekowej do 35 roku życia występuje 6-krotnie częściej u kobiet), dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób żylnych (ryzyko u osoby, u której jedno z rodziców cierpiało na tę chorobę wynosi 42%, a przy dwójce rodziców wzrasta aż do 89%), ciążą, paleniem tytoniu czy nadwagą [1].
Według naukowców ryzyko wystąpienia żylaków u kobiet zwiększa się wraz z kolejnymi porodami. Przedłużająca się praca w pozycji stojącej lub siedzącej, również w znacznym stopniu może wpływać na częstość występowania uczucia ciężkich nóg – stąd też dolegliwości te najczęściej obserwuje się u takich grup zawodowych jak: fryzjerzy, pielęgniarki, czy hostessy [2, 3].
Ciężkie nogi, obrzęki, opuchlizna, czy żylaki powodowane są przez niewydolność zastawek żył powstałą wskutek procesu zapalnego. W konsekwencji, zaburzona jest ich funkcja, czyli zapobieganie cofaniu się krwi w kierunku stóp. Podczas długiego bezruchu (w szczególności w pozycji stojącej/siedzącej) zapobieganie cofaniu się krwi jest mniej efektywne.
Dolegliwości te można zmniejszyć poprzez:
Zwiększenie aktywności fizycznej.
Aktywność fizyczna pobudza mięśnie, które wspierają proces tłoczenia krwi do serca, zapobiegając jej zastojom w dolnych częściach nóg. W przypadku pracy stojącej, należy zadbać o to, aby unikać bezruchu (np. przejść kilka kroków raz na jakiś czas). Praca siedząca również nie sprzyja zdrowiu nóg, dlatego zaleca się, aby podczas jej wykonywania wprowadzać aktywność ruchową np. poruszanie stopami, częste przechadzki, czy nawet podnoszenie kolan do klatki piersiowej [4].
Odpowiednio zbilansowaną dietę.
Nieprawidłowa dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry sprzyja podwyższonemu poziomowi cholesterolu (w szczególności frakcji LDL, tzw. „złego cholesterolu”, który w nadmiarze, odkłada się w naczyniach krwionośnych, utrudniając przepływ krwi). Należy zadbać o to, aby dieta była bogata w świeże owoce i warzywa, tłuszcze wielonienasycone (ryby, orzechy, oleje roślinne, awokado) oraz błonnik pokarmowy, przy jednoczesnym ograniczeniu tłuszczów nasyconych (czerwone mięso, słodycze, słone przekąski itd.) [5].
Utrzymanie należnej masy ciała
Brak ruchu oraz nadwaga/otyłość powodują osłabienie żył (poprzez nadmierne rozciąganie) i pojawienie się żylaków [6].
Zaprzestanie palenia tytoniu.
Osoby uzależnione od palenia tytoniu ponad dwukrotnie częściej odczuwają dolegliwości związane z niewydolnością kończyn dolnych takie jak: żylaki, uczucie ciężkości nóg, skurcze i obrzęki [7].
Stosowanie rajstop uciskowych.
Terapia uciskowa ma na celu wspomaganie niewydolnego układu zastawek żylnych kończyn dolnych – jednak ten rodzaj terapii nie jest akceptowany przez ponad 70% chorych [8].
Stosowanie naturalnych składników o udokumentowanych badaniami klinicznymi właściwościach.
Ekstrakty ziołowe (między innymi: z kłącza ruszczyka kolczastego, z liści winorośli właściwej, z wąkrotki azjatyckiej, z gorzkiej pomarańczy, z nasion kasztanowca) oraz produkty bogate w witaminę C wpływają korzystnie na zmniejszenie dolegliwości w kończynach dolnych [8].
Kłącze ruszczyka kolczastego (Ruscusaculeatus) znane jest od wielu lat. Zawiera ono saponiny sterolowe (neuroruskogenina, ruscyna, ruskogenina, ruskozyd) oraz flawonoidy. Wyciągi z ruszczyka kolczastego powodują zmniejszenie przepuszczalności naczyń krwionośnych, obniżenie aktywności elastazy (enzymu, odpowiedzialnego za uszkodzenie włókien elastyny) oraz działają przeciwzapalnie. Skuteczność stosowania preparatów zawierających ekstrakt z ruszczyka kolczastego w dolegliwościach związanych z kończynami dolnymi, była przedmiotem wielu badań. Stwierdzono w nich, istotne zmniejszenie nasilenia bólu, obrzęków i ciężkości łydek oraz skurczów u chorych stosujących wyciągi z ruszczyka kolczastego, względem placebo [8].
Winorośl właściwa, o właściwościach ściągających i hemostatycznych, jest stosowana w leczeniu żylaków, hemoroidów i stanów zapalnych [9].
Wyciąg z owoców pomarańczy gorzkiej jest źródłem bioflawonoidów – hesperydyny i diosminy, których mechanizm działania polega na hamowaniu aktywności hialuronidazy (enzymu rozkładającego kwas hialuronowy – główny składnik śródbłonka naczyń). Bioflawonoidy te wpływając na przedłużenie działania witaminy C, chronią ściany naczyń krwionośnych, działają przeciwzapalnie, przyczyniają się do normalizacji przepuszczalności naczyń oraz zapobiegają powikłaniom krwotocznym. Zmniejsza to ryzyko obrzęków z powodu stanu zapalnego naczyń i jego powikłań [10].
Wąkrotka azjatycka posiada udowodnione działanie pobudzające syntezę kolagenu – silne włókna kolagenowe to podstawa zdrowych naczyń krwionośnych.
Kasztanowiec zawiera escynę i flawonoidy, które opóźniają krzepnięcie krwi, zmniejszają jej lepkość i rozrzedzają ją, przez co usprawniony zostaje przepływ krwi w naczyniach żylnych i nie powstają zakrzepy wewnątrz naczyń, poprawia się krążenie obwodowe i ukrwienie wszystkich narządów, także skóry. Pomaga w chronicznej niewydolności żylnej powodującej uczucie zmęczenia, ociężałość, ból i opuchliznę nóg [11].
Witamina C wspomaga syntezę kolagenu, wykazując pośredni, korzystny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Potwierdza to jeden z głównych objawów niedoborów witaminy C, jakim jest kruchość naczyń krwionośnych. Poza tym chroni składniki komórki przed uszkodzeniem oksydacyjnym.
Ekstrakty roślinne, oprócz aktywności fizycznej, diety, ograniczenia palenia tytoniu i stosowania bielizny uciskowej, mogą skutecznie wpłynąć na poprawę krążenia i zmniejszenie uczucia ciężkości nóg, czy też redukcję obrzęków fizjologicznych, wpływając tym samym korzystnie na jakość życia.
Autor tekstu: Katarzyna Marcinek.
Bibliografia:
[1]. Myeong-Ja Y., Young-Ki K., Dong-Mug K., Jong-Eun K., A Study on Prevalence and Risk Factors for Varicose Veins in Nurses at a University Hospital, Safety and Health at Work 2018, 9(1):79-83.
[2]. J.H. Abramson, C. Hopp, L.M. Epstein, The epidemiology of varicose veins. A survey in western Jerusalem J Epidemiol Community Health 1981, 35:213-217.
[3]. FowkesF.G.R.,. LeeA.J, EvansC.J., AllanP.L., BradburyA.W., RuckleyC.V., Lifestyle risk factors for lower limb venous reflux in the general population: Edinburgh Vein Study Int J Epidemiol 2001, 30: 846-852.
[4]. Sudoł-Szopińska I., Błachowiak K., Koziński P., Wpływ czynników środowiskowych na rozwój przewlekłej niewydolności żylnej, Medycyna Pracy 2006, 57(4):365-373.
[5].Noakes M. i in., Comparison of isocaloric very low carbohydrate/high saturated fat and high carbohydrate/low saturated fat diets on body composition and cardiovascular risk, Nutrition & Metabolism2006, 3:7.
[6].Sangita Devi1 A., KodiAathi M., Prevention of Varicose Veins, Int. J. Adv. Nur. Management 2014, 2(1): 40-45.
[7]. Gourgou S., Dedieu F., Sancho-Garnier H., Lower Limb Venous Insufficiency and Tobacco Smoking: A Case-Control Study, American Journal of Epidemiology 2002,155 (11):1007-1015.
[8]. Chudek J., Ziaja D., Farmakoterapia przewlekłej choroby żylnej w świetle medycyny opartej na faktach, Chirurgia Polska 2013, 15(1).
[9].DeliormanOrhan D., Orhan N., Özçelik D.,Ergun F., Biological activities of Vitisvinifera L. leaves., Turk J Biol 2009, 33:341-348.
[10]. Basista-Sołtys K.,Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania diosminyw chorobie hemoroidalnej, Postępy Fitoterapii 2014, 3.
[11]. Nowak G., Surowce roślinne stosowane w chorobach układu krążenia i serca. Herba polonica 2009, 55(2):100-120.
