Jagoda kamczacka, była już znana w XVIII wieku, kiedy to rosyjski badacz przyrody Stepan Kraszennikow po raz pierwszy opisał tę smaczną „niby jagodę” podczas swojego pobytu na półwyspie Kamczatka. Ceniono ją także w Chinach i Japonii, gdzie znalazła szerokie zastosowanie jako lekarstwo w medycynie ludowej. Owoce jej miały właściwości wzmacniające i zapobiegały wielu chorobom, takim jak zawały serca, anemia, choroby układu pokarmowego i oczu, a także jako środek przeciwbakteryjny. Ze względu na jej właściwości zdrowotne, w Japonii nazywano ją eliksirem życia. Do nas Jagoda Kamczacka przybyła z Rosji.
Jagoda Kamczacka to sporej wielkości krzew dorastający do 1,5–2 m wysokości o wzniesionych pędach. Roślina ta jest faktycznie odmianą suchodrzewu jadalnego (Lonicera caerulea), zwanego powszechnie jagodą kamczacką. Ma ciekawy słodko-kwaśny smak.
Jagoda kamczacka samo zdrowie
Owoce suchodrzewu kamczackiego charakteryzują się bogactwem witamin i minerałów. To im zawdzięcza swoje właściwości lecznicze i potoczne określenie – owoc wiecznej młodości. Swoją wartość przeciwutleniającą jagoda kamczacka zawdzięcza zawartości antocyjanów (gł. cyjanidyny 3-glukozydu) jak i polifenoli. W owocach występują również duże ilości wit. C od 30 do 186,6 mg/100g w świeżej masie oraz w mniejszej ilości wit. B . Jagoda ta jest cennym źródłem makroelementów: potasu, fosforu, wapnia, mikroelementów miedzi, krzemu, magnezu, boru, jodu. Ponadto owoce jagody kamczackiej są bogate w karoteny ,taniny, kwas foliowy.
Jagody te zawierają unikalne związki – irydoidy, rzadko występujące w owocach, które oprócz wpływu na smak, łącznie z polifenolami wykazują wysoką aktywność przeciwutleniającą i przeciwzapalną, przeciwalergiczną, przeciwwirusową, przeciwbakteryjną i hepatoprotekcyjnie (1, 2). Ponadto wykazano także (3), że irydoidowe glikozydy z owoców suchodrzewu jadalnego mogą również działać hamująco na wzrost grzybów, jak Alternaria tenuissima, powodujących zgnilizny owoców.
Zarówno badania in vitro, jak i in vivo potwierdzają skuteczność w usuwaniu wolnych rodników po zastosowaniu wyciągów z owoców jagody kamczackiej. W badaniach wartość antyoksydacyjna ekstraktu z owoców L. caerulea (redukował 85% rodnika DPPH w badanej próbie) była wyższa od ekstraktu z owoców pomidora (43%), rokitnika zwyczajnego (74%) oraz kwasu askorbinowego, jako związku odniesienia (51%) (4). Stwierdzona została także aktywność hamująca wobec mikroorganizmów: Candida parapsilosis (powodujące drożdżyce, mogący doprowadzić nawet do sepsy), Staphylococcus epidermidis (gronkowiec skórny), Escherichia coli (powodująca zatrucia pokarmowe), Enterococcus faecalis (paciorkowiec kałowy), Streptococcus mutans (powodujący próchnicę zębów) (5). W badaniach japońskich (6) wykazano leczniczy efekt ekstraktu z Lonicera caerulea var. emphyllocalyx na bakterie Streptococcus pyogenes wywołujący kilka chorób zakaźnych, takich jak zapalenie migdałków, zapalenie tkanki łącznej i zespół szoku toksycznego paciorkowcami.
Fitozwiązki zawarte w suchodrzewie działając kompleksowo mogą także łagodzić ostre stany zapalne oczu (7). Antocyjany wyizolowane z Lonicera caerulea podawane dożołądkowo myszom przez okres dwóch tygodni wykazały działanie radioochronne przy dawce promieniowania 5 Gy, poprzez eliminację wolnych rodników ponadtlenkowych (8).
Ze względu na charakterystyczną zawartość polifenoli, owoce jagody kamczackiej mogą stanowić składnik diety o właściwościach przeciwdziałający miażdżycy i nadciśnieniu (9). W szczególności jagody bogate są w antocjany i kwasy fenolowe, które wykazują działanie ochronne na serce. Ponadto eksperyment wykonany na grupie 20 starszych osób w wieku 62–81 lat wykazał poprawę pamięci, obniżenie ciśnienia po suplementacji ekstraktem z suchodrzewu (400 mg jagód podawanych bezpośrednio po posiłku) (10).
Jagoda kamczacka wykazuje również silne działanie antydiabetyczne, normalizując poziom glukozy i lipidów we krwi. Ostatnie badania wykazały, że zarówno krótkotrwałe jak i długotrwale spożywanie jagód hamowalo poposiłkowe stężenie glukozy u szczurów. (11). Jagoda kamczacka jest potencjalnym źródłem prozdrowotnych fitozwiązków, które hamują trawienie węglowodanów w jelitach, przez co zmniejsza szybkie wydzielanie glukozy do krwi.
Jagoda kamczacka normalizowała poziom stężenia triglicerydów i obniżała poziom cholesterolu LDL w osoczu uważanych za główne czynniki ryzyka rozwoju chorób układu krążenia.
W japońskich (12) badaniach na szczurach udowodniono przeciwzapalne działanie wyciągu z jagody (75–300 µg / g) poprzez osłabienie objawów zapalenia stawów.
Badania przeprowadzone in vitro sugerują, że ekstrakty z jogody kamczackiej posiadają potencjał w chemoprewencji i chemioterapii. Suplementy diety, a także pozajelitowe podawanie ekstraktow z jagody kamczackiej wykazywały hamujące działanie na uszkodzenia DNA i stres oksydacyjny, pobudzając antyoksydacyjne enzymy obronne, w ten sposób hamując namnażanie komórek rakowych, zmniejszały także ryzyko przerzutów.
Amerykanie opatentowali recepturę produktów farmakologicznych, o udowodnionym działaniu zdrowotnym. Pierwszy patent dotyczy ekstraktu z Lonicera caerulea L. var. edulis o działaniu zapobiegawczym i terapeutycznym w chorobach: marskość wątroby, stłuszczenie, przywracania czynności wątroby i jej regeneracji bez żadnych skutków ubocznych, takich jak toksyczność (12). Drugi wynalazek zawierający ekstrakt z owoców tego gatunku dotyczy kompozycji farmaceutycznej do zapobiegania lub leczenia niedoczynności, nadczynności i guzków tarczycy (12).
Jagodę kamczacką najczęściej zaleca się osobom skarżącym się na choroby układu sercowo-naczyniowego. Prócz obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, zmniejsza także poziom „złego” cholesterolu i stabilizuje metabolizm glukozy i lipidów, co przekłada się także na mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy. Obecność jagody kamczackej w diecie znacząco zmniejsza ryzyko zawału i miażdżycy.
Jagoda kamczacka w kuchni
Owoce suchodrzewu kamczackiego można spożywać na różne sposoby: w postaci surowych owoców, w postaci soków, dżemów, win, cukierków, lodów czy, liofilizatów. Obiecującym rozwiązaniem do włączenia jagód suchodrzewu do codziennej diety jest stosowanie technik kapsułkowania i tworzenie produktów wysoce skoncentrowanych, funkcjonalnych, o kontrolowanym uwalnianiu substancji, wysokiej stabilności ekstraktu i zdolności do celowania w pożądane narządy (2).
Zawartość związków fenolowych w owocach zależy m.in. od różnorodności genetycznej (odmian), warunków klimatycznych uprawy, terminu i warunków zbioru, przechowywania i przetwarzania owoców. Badania pokazują, że sposób przetworzenia produktu ma niezmiernie istotny wpływ na produkt końcowy. Zaleca się blanszowanie owoców parą przed zamrożeniem, a następnie przechowywanie w temperaturze –18◦C, co pozwala na lepsze zachowanie fenoli, antocyjanów i aktywności antyutleniającej, w porównaniu z metodą standardową (zamrażanie w temperaturze –18◦C).
W badaniach wykonanych na Politechnice Gdańskiej (16) wykazano niszczący efekt działania wysokiej temperatury w procesie przetwarzania. Sok otrzymany metodą tradycyjną z owoców ogrzewanych dłużej niż 3 godziny w 100◦C wykazał znaczący spadek antocyjanu pelargonidyny-3-glucozyd, a tym znaczny spadek właściwości antyoksydacyjnych. Zastosowanie nowoczesnej technologii mikrofalowej do konserwacji soku (urządzenie EnbioJet) poprzez poddanie świeżego soku przez kilka sekund działaniu temperatury 90◦C, pozwoliło zachować znacznie wyższą zawartość fitozwiązków, z zahamowaniem aktywności mikrobiologicznej do poziomu, który nie zagrażał bezpieczeństwu żywności.
Opracowanie: Dorota Tuńska
Bibliografia:
1. Kucharska A. Z. i in. 2017. Iridoids, Phenolic Compounds and Antioxidant Activity of Edible Honeysuckle Berries (Lonicera caerulea var. kamtschatica Sevast.). Molecules 22, 405
2. Gołba M.i in. 2020. Health Properties and Composition of Honeysuckle Berry Lonicera caerulea L. An Update on Recent StudiesMolecules. 2020 Feb; 25(3): 749.
3. Whitehead S. R. i in. 2015. Iridoid glycosides from fruits reduce the growth of fungi associated with fruit rot. Journal of Plant Ecology. September 24, 2015 PAGES 1–10
4. Raudsepp P i in. 2015. The antioxidative and antimicrobial properties of the blue honeysuckle (Lonicera caerulea L.), Siberian rhubarb (Rheum rhaponticum L.) and some other plants, compared to ascorbic acid and sodium nitrite. Food Control 2013; 31(1):129-35
5. Palíková I. i in.2009. Protectivity of Blue Honeysuckle Extract against Oxidative Human Endothelial Cells and Rat Hepatocyte Damage. Journal of Agricultural and Food Chemistry 57(15):6584-9
6. Minami M.i in. 2019. Effect of Lonicera caerulea var. emphyllocalyx Extracts on Murine Streptococcus pyogenes Infection by Modulating Immune System. Hindawi BioMed Research International Volume 2019, Article ID 1797930, 12 pages
7. Jin XH i in. 2006. Effects of blue honeysuckle (Lonicera caerulea L.) extract on lipopolysaccharide-induced inflammation in vitro and in vivo. Exp Eye Res. 2006 May;82(5):860-7
8. Zhao H i in 2012. Protective effect of anthocyanin from Lonicera caerulea var. edulis on radiation-induced damage in mice. Inter J Molecular Sci 2012; 13(9):11773-82
9. Palíková I. i in. 2008. Constituents and Antimicrobial Properties of Blue Honeysuckle: A Novel Source for Phenolic Antioxidants. J. Agric. Food Chem. 2008, 56, 24, 11883
10. Bell L. i Williams C. M.. 2018. A pilot dose–response study of the acute effects of haskap berry extract (Lonicera caerulea L.) on cognition, mood, and blood pressure in older adults. European Journal of Nutrition 2018
11. Jurgoński A i in. 2013. An anthocyanin-rich extract from Kamchatka honeysuckle increases enzymatic activity within the gut and ameliorates abnormal lipid and glucose metabolism in rats. Nutrition 2013; 29(6):898-902.
12. Shusong Wu i in. 2015.Inhibitory effects of blue honeysuckle (Lonicera caerulea L) on adjuvant-induced arthritis in rats: Crosstalk of anti-inflammatory and antioxidant effects Journal of Functional Foods Volume 17, August 2015, Pages 514-523
