Łacińska nazwa tego niezwykłego warzywa brzmi Armoracia, wywodzi się z celtyckiego ar-blisko i more-morze, czyli roślina rosnąca blisko morza. Do dziś nie wiadomo jaki związek ma chrzan z morzem,prawdopodobnie zabierali go na swoje długie wyprawy Wikingowie, by dostarczał im odżywczych składników.
Korzeń chrzanu oferuje mnóstwo możliwości. Używany jest przede wszystkim jako aromatyczna i charakterystyczna w smaku przyprawa, kojarząca się głównie z Wielkanocą, ma on jednak o wiele więcej zastosowań. Używany jest w kosmetologii, zielarstwie i medycynie.
Chrzan dostarcza wielu cennych dla zdrowia witamin (A, C, E, K) witaminy z grupy B: B1, B2, B3, B6. Zawiera także szereg minerałów: sód, magnez, potas, wapń, cynk, mangan, selen, miedź oraz kwas foliowy, kwas pantotenowy, glukozynolany, fitoncydy, flawonoidy, enzymy i aminokwasy. 100 gramów startego chrzanu zawiera 56 mg Wapnia, 0.42 mg Żelaza, 27 mg Magnezu, 31 mg Fosforu, 246 mg Potasu, 420 mg Sodu, 0.83 mg Cynku. Dzięki takiemu bogactwu składników odżywczych wpływa on wielokierunkowo na organizm.
Chrzan stosuje się w chorobach górnych dróg oddechowych, w leczeniu przeziębienia, kaszlu, kataru, zapalenia oskrzeli, astmy i gruźlicy. Jest on dobrym rozwiązaniem dla osób z problemem zatok i zatkanym nosem. Zawiera duże dawki olejków eterycznych, które wdychane mogą udrożnić kanały nosowe. Ze względu na zawartość witaminy C uszczelnia naczynia krwionośne w śluzówce nosa i utrudnia przenikanie patogenów. Sporządzony z chrzanu syrop ma działanie wykrztuśne, pomaga pozbyć się uciążliwego kaszlu.
Przeciwdziała nowotworom. Chrzan należy do rodziny roślin krzyżowych. Warzywa z tej grupy są bogatym źródłem substancji nazywanych glukozynolami, które mają silne działanie odtruwające i antyrakowe. Badania naukowe wykazały, że związki te i ich pochodne hamują lub opóźniają powstawanie zmian nowotworowych. Chrzan znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na raka żołądka (nawet o 30-40 proc.). Jak wynika z badań zawartość glukozynolanów zależy od odmiany i typu chrzanu, im mniejsza średnica korzenia, tym większa zawartość antynowotworowych substancji. Więcej ich także będzie zawierał świeżo utarty korzeń chrzanu niż gotowy kupiony w słoiku.
Poprawia przemianę materii, wspomaga trawienie. Chrzan dzięki swoim rozgrzewającym właściwościom przyśpiesza metabolizm, stymuluje wydzielanie soków trawiennych, ułatwia trawienie białek zwierzęcych, dlatego dobrze jest go stosować z potrawami z mięsa lub jajek. Ponadto zapobiega zaparciom i wzdęciom. Z chrzanu powinny zrezygnować osoby, które cierpią na wrzody żołądka, zgagę, schorzenia wątroby czy niewydolność nerek.
Działa jak naturalny antybiotyk, wykazuje działanie bakteriobójcze, gdyż zawiera substancje antybakteryjne, takie jak fitoncydy (należące do glukozynolanów), lizozym i alkohol fenyloetylowy, dzięki czemu działa na organizm równie silnie jak syntetyczny antybiotyk.
Łagodzi bóle reumatyczne. Chrzan polecany jest w reumatoidalnym zapaleniu stawów, artretyzmie, zapaleniu nerwu kulszowego i korzonków nerwowych. Okłady z tartego chrzanu drażniąc skórę powodują przekrwienie tkanek i wywołują uczucie intensywnego ciepła. Wpływa to na redukcję bólu, poprawia sprawność ruchową stawów, zmniejsza obrzęki i napięcie mięśniowe.
Działa antyoksydacyjnie. Chrzan jest jednym z bogatszych źródeł witaminy C, w 100 gramach rośliny jest jej aż 24.9 mg. Witamina C jest jednym z najsilniejszych antyutleniaczy. Zapobiegając nadprodukcji wolnych rodników przeciw działa uszkodzeniom tkanek i organów spowodowanych przez stres oksydacyjny. Antyoksydacyjne działanie chrzanu potęgują również występujące w chrzanie cynk, selen i miedź.
Chrzan pozytywnie wpływa na samopoczucie. Dzięki obecności w warzywie pirydoksyny i kwasu foliowego, spożycie chrzanu przyczynia się do obniżenia poziomu homocysteiny we krwi. Wysokie stężenie tego aminokwasu oddziałuje negatywnie na produkcję serotoniny. Od ilości tego neuroprzekaźnika w organizmie w dużym stopniu zależy nasz stan psychiczny. Zbawienny wpływ na samopoczucie ma także obecny w chrzanie magnez. Powstrzymuje on uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny, które wraz z kortyzolem zaliczane są do hormonów stresu.
Oprócz korzenia także liście chrzanu znalazły zastosowanie jako okłady w przypadku bólów głowy i przy artretyzmie.
W kuchni można wykorzystać go wielorako. Smakuje wyśmienicie, podkreślając charakter potraw, zwłaszcza mięsnych. Można dodawać go do zup – w tym także do barszczu białego. Doskonale smakuje zupa przygotowana wyłącznie na bazie chrzanu.
Opracowanie: Dorota Tuńska
