Choć wielu z nas postrzega mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale) jedynie jako uciążliwy chwast porastający miejskie trawniki i wiejskie łąki, ta niepozorna roślina kryje w sobie ogromny potencjał zdrowotny. Wiosną rozświetla zielone przestrzenie złotymi kwiatami, a nauka coraz częściej podkreśla jego wartość jako naturalnego i wielofunkcyjnego pokarmu funkcjonalnego.
Od wieków mniszek wykorzystywany był w medycynie ludowej. Dziś jego prozdrowotne właściwości potwierdzają także badania naukowe i współczesna fitoterapia. Zarówno kwiaty, liście, jak i korzeń mniszka to prawdziwe bogactwo związków biologicznie czynnych, które wspierają układ trawienny, moczowy, odpornościowy, sercowo-naczyniowy, a nawet hormonalny.
Bogactwo substancji aktywnych
Mniszek lekarski zawiera szereg cennych fitoskładników:
• Flawonoidy – o silnym działaniu przeciwzapalnym i przeciwutleniającym,
• Karotenoidy – wspomagające odporność i zdrowie skóry,
• Trójterpeny – wykazujące działanie przeciwwirusowe i żółciopędne,
• Laktony seskwiterpenowe – wspierające walkę z bakteriami i stanami zapalnymi,
• Triterpenoidy i fitosterole – wykazujące działanie przeciwmiażdżycowe.
Korzystne efekty zdrowotne działania mniszka lekarskiego zależą od wspominanych wyżej związków fitochemicznych zawartych w tej roślinie. Dodatkowo, ziele mniszka bogate jest w związki fenolowe (głównie kwasy fenolowe) o właściwościach antyoksydacyjnych oraz kumaryny, które mogą działać przeciwnowotworowo, przeciwzakrzepowo i antybakteryjnie.
Na szczególną uwagę zasługuje korzeń mniszka, który jesienią zawiera dużo inuliny – naturalnego prebiotyku, wspomagającego mikroflorę jelitową, obniżającego poziom glukozy we krwi i wzmacniającego odporność.
Walory zdrowotne mniszka lekarskiego
Wsparcie dla układu krążenia
Badania wskazują, że preparaty z liści i korzenia mniszka wykazują działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwzakrzepowe oraz regulujące poziom cholesterolu. Roślina ta może pełnić rolę wspierającą w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych.
Pomoc w kontroli masy ciała
Ekstrakty z korzenia mniszka wykazują działanie przeciwotyłościowe, m.in. poprzez regulację metabolizmu tłuszczów i promowanie spalania kwasów tłuszczowych. Suplementacja preparatami na jego bazie może być rozważana jako wsparcie w profilaktyce i terapii nadwagi.
Wspieranie regeneracji mięśni
Zawarte w mniszku substancje przyczyniają się do zwiększenia wydolności fizycznej, skracają czas regeneracji powysiłkowej oraz chronią mięśnie przed degradacją białek, jednocześnie wspomagając ich odbudowę.
Ochrona stawów
Taraksasterol – składnik aktywny mniszka – przypomina strukturalnie kortyzol, naturalny hormon o działaniu przeciwzapalnym. Badania dowiodły jego skuteczności w łagodzeniu objawów reumatoidalnego zapalenia stawów poprzez modulację szlaków zapalnych.
Wspomaganie pracy wątroby i nerek
Mniszek od dawna znany jest jako roślina wspierająca funkcje wątroby. Ekstrakty z jego ziela i korzenia pomagają w usuwaniu toksyn z organizmu, chronią komórki wątroby przed uszkodzeniami i mogą wspierać leczenie przewlekłych stanów zapalnych wątroby i nerek.
Dla kogo mniszek może być pomocny?
Z dobroczynnych właściwości mniszka mogą skorzystać osoby zmagające się z:
• przewlekłymi chorobami wątroby (np. po WZW),
• kamicą żółciową lub nerkową,
• przewlekłym zapaleniem pęcherza lub kłębuszków nerkowych,
• łagodną niewydolnością nerek,
• niestrawnością i problemami z odpływem żółci,
• insulinoopornością lub podwyższonym poziomem glukozy we krwi.
• bólami stawów
• miażdżycą.
Jak przygotować mniszek do spożycia?
Najprostszym i tradycyjnym sposobem jest odwar z kwiatów mniszka.
Składniki:
2 łyżki suszonych kwiatów mniszka,
2 szklanki ciepłej wody.
Sposób przygotowania:
Gotuj pod przykryciem przez 5 minut, następnie przecedź i przelej do termosu.
Dawkowanie:
Pij pół szklanki 3 razy dziennie, najlepiej 30 minut przed posiłkiem.
Bezpieczeństwo stosowania
Choć mniszek jest rośliną naturalną, jego stosowanie wymaga rozsądku. Należy zachować ostrożność w przypadku:
• alergii na rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae),
• stosowania leków moczopędnych – grozi odwodnieniem,
• ciężkiej niewydolności serca lub nerek,
• zaawansowanej kamicy żółciowej – może wywołać kolkę.
W razie wątpliwości warto zasięgnąć porady fitoterapeuty lub lekarza.
Korzeń mniszka – jesienna skarbnica zdrowia
Jesienią warto zbierać korzeń mniszka. Poza znanymi już właściwościami żółciopędnymi i moczopędnymi, pomaga on także w regulacji poziomu cukru we krwi, wspomagając osoby z insulinoopornością oraz cukrzycą typu 2.
Podsumowanie
Mniszek lekarski to nie tylko symbol wiosny i piękny widok na łące. To roślina o niezwykle wszechstronnym działaniu leczniczym, ceniona zarówno przez medycynę ludową, jak i współczesną fitoterapię. Wspiera wątrobę, nerki, stawy, serce, metabolizm i układ odpornościowy. Choć łatwo dostępny, zasługuje na szacunek i miejsce w domowej apteczce – z zachowaniem rozsądku i świadomością ewentualnych przeciwwskazań.
Tekst: Dorota Tuńska
Bibliografia:
1.Bone, K., Mills, S. (2013). Principles and Practice of Phytotherapy. Churchill Livingstone.
2.Blaschek W., et al. (2006). Hagers Handbuch der Pharmazeutischen Praxis, Springer.
3.World Health Organization. (2002). WHO Monographs on Selected Medicinal Plants – Volume 2.
4.Skarżyński B. (2021). Ziołolecznictwo w praktyce. MedPharm Polska.
5.Jeon, H. J. et al. (2008). „Anti-obesity effects of Taraxacum officinale in mice”. Nutrition Research and Practice.
6.Schütz, K. et al. (2006). “Taraxacum – A review on its phytochemical and pharmacological profile.” Journal of Ethnopharmacology.
