Kleszcze to niewielkie pajęczaki, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Ich ukąszenie jest bezbolesne, ale może prowadzić do zakażenia groźnymi chorobami, takimi jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Wbrew powszechnemu przekonaniu, kleszcze nie występują tylko w lasach – coraz częściej spotykane są w parkach, na działkach, w przydomowych ogrodach, a nawet na miejskich trawnikach.
Z powodu ocieplenia klimatu i łagodniejszych zim sezon aktywności kleszczy wydłużył się – mogą być groźne niemal przez cały rok. Co więcej, nie każda osoba ugryziona przez kleszcza zdaje sobie sprawę z ryzyka infekcji, co prowadzi do późnego wykrywania chorób i trudniejszego leczenia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka – unikanie ukąszeń, szybkie usuwanie kleszczy i szczepienie przeciwko KZM.
Jakie choroby przenoszą kleszcze?
Kleszcze mogą przenosić groźne choroby, które wpływają na układ nerwowy, serce i stawy. Najczęściej spotykane zagrożenia to:
Borelioza – bakteryjna choroba, która może powodować przewlekłe bóle stawów, problemy neurologiczne i kardiologiczne. Objawem może być rumień wędrujący.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – groźna choroba wirusowa, prowadząca do zapalenia mózgu, porażeń, a nawet śmierci. Nie ma na nią lekarstwa, ale można jej zapobiec poprzez szczepienie.
Anaplazmoza i babeszjoza – rzadziej występujące choroby, powodujące gorączkę, osłabienie i objawy grypopodobne.
Wiedza i odpowiednie środki ostrożności mogą uchronić nas przed poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.
Jak chronić się przed kleszczami?
✅ Odpowiedni ubiór – długie rękawy, długie spodnie, wysokie buty i jasna odzież, na której łatwo zauważyć kleszcza.
✅ Środki odstraszające – stosuj repelenty zawierające DEET, ikarydynę lub olejek eukaliptusowy.
✅ Unikaj wysokiej trawy i zarośli – kleszcze czekają na ofiarę w niskiej roślinności.
✅ Regularnie sprawdzaj ciało – po powrocie z terenu zielonego dokładnie obejrzyj skórę, szczególnie pachwiny, zgięcia kolan, okolice uszu i szyję.
✅ Szybko usuwaj kleszcze – jeśli znajdziesz kleszcza, usuń go pęsetą, chwytając jak najbliżej skóry i delikatnie wyciągając. Nie smaruj go tłuszczem ani alkoholem!
✅ Szczepienie przeciwko KZM – to jedyna skuteczna metoda ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu.
Najnowszy raport „Kleszczowe zapalenie mózgu. Wiedza, praktyki i profilaktyka wśród Polek i Polaków” ujawnia niepokojące dane: choć Polacy boją się kleszczy i chorób przez nie przenoszonych, ich wiedza na ten temat jest fragmentaryczna, a profilaktyka pozostawia wiele do życzenia.
Brak świadomości zagrożenia
Aż 95,3% badanych wie, że kleszcze przenoszą boreliozę, ale tylko 70,5% zdaje sobie sprawę z istnienia kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) – groźnej choroby wirusowej, która może prowadzić do zapalenia mózgu, paraliżu, a nawet śmierci.
Niski poziom szczepień
Pomimo dostępności skutecznej szczepionki, zaledwie 10,2% Polaków jest zaszczepionych przeciwko KZM. Co więcej, aż 61,6% respondentów słyszało o szczepieniu, ale go nie podjęło. Kluczową barierą pozostaje brak informacji oraz rekomendacji lekarskich – tylko 6,1% osób otrzymało od lekarza zalecenie szczepienia.
Kleszcze są wszędzie, nie tylko w lasach
Wbrew powszechnemu przekonaniu, kleszcze nie są zagrożeniem jedynie dla leśników czy miłośników górskich wędrówek. Aż 90% ukąszeń ma miejsce w pobliżu miejsca zamieszkania – w ogrodach, parkach czy na działkach. Szczególnie narażeni są właściciele zwierząt domowych, którzy częściej mają kontakt z kleszczami, a ich zwierzęta mogą przenosić pasożyty do domów.
Młodzi i mężczyźni bagatelizują problem
Najmniej zaszczepioną grupą są osoby młode (18–34 lata), spośród których tylko 6,7% przyjęło szczepionkę. Wśród osób starszych (50+) odsetek ten wynosi już 14,5%. Mężczyźni również rzadziej się szczepią – tylko 8,6% w porównaniu do 11,8% kobiet.
Konieczna edukacja i działania profilaktyczne
Eksperci podkreślają, że problemem nie jest jedynie brak szczepień, ale niewiedza i fałszywe poczucie bezpieczeństwa. W krajach takich jak Austria czy Niemcy poziom wyszczepienia jest znacznie wyższy, co skutkuje mniejszą liczbą zachorowań. W Polsce konieczne są szeroko zakrojone kampanie edukacyjne oraz uwzględnienie szczepienia przeciwko KZM jako standardowego zalecenia lekarskiego.
Nie lekceważ zagrożenia! Kleszcze są wszędzie, a KZM to poważna choroba, której można uniknąć dzięki szczepieniu. Lepiej zapobiegać niż leczyć! Dbaj o ochronę, a unikniesz groźnych konsekwencji ukąszenia kleszcza.
Opracowanie: Redakcja DoZdrowia
