Grzyb Chaga (Inonotus obliquus), znany w Polsce jako błyskoporek podkorowy, to grzyb pasożytniczy rosnący głównie na brzozach w klimacie borealnym. Od wieków wykorzystywany w medycynie ludowej Syberii, Skandynawii i Azji Wschodniej, obecnie cieszy się rosnącym zainteresowaniem także w naukach medycznych. Badania potwierdzają jego liczne właściwości zdrowotne – działanie immunomodulujące, przeciwutleniające, przeciwzapalne i hepatoprotekcyjne. Artykuł omawia jego skład, właściwości, zastosowanie, potencjalne przeciwwskazania i interakcje z lekami.
Skład chemiczny i bioaktywność
Chaga zawiera szereg związków bioaktywnych, w tym polisacharydy (zwłaszcza beta-glukany), polifenole, triterpeny (w tym kwas betulinowy), melaniny, sterole oraz witaminy z grupy B i minerały (np. cynk, żelazo, mangan). Te substancje odpowiadają za wielokierunkowe działanie farmakologiczne grzyba.
Właściwości prozdrowotne
Działanie przeciwutleniające
Błyskoporek podkorowy wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne. Związki zawarte w chadze neutralizują wolne rodniki, które są jedną z głównych przyczyn stresu oksydacyjnego i procesów starzenia, a także odgrywają istotną rolę w rozwoju chorób nowotworowych i sercowo-naczyniowych [1].
Działanie immunomodulujące
Beta-glukany i triterpeny obecne w grzybie chaga aktywują makrofagi, limfocyty i inne komórki odpornościowe. Chaga może wzmacniać odpowiedź immunologiczną organizmu, jednocześnie ograniczając przewlekły stan zapalny. W efekcie wspiera profilaktykę infekcji i może łagodzić przebieg chorób zapalnych [2].
Wspomaganie wątroby
Dzięki obecności triterpenów i antyoksydantów, błyskoporek podkorowy działa hepatoprotekcyjnie – chroni komórki wątroby przed uszkodzeniem, wspomaga ich regenerację oraz ogranicza stany zapalne i stres oksydacyjny [3].
Właściwości przeciwnowotworowe
Niektóre badania in vitro oraz na modelach zwierzęcych wskazują, że betulina i kwas betulinowy mogą hamować wzrost komórek rakowych i indukować apoptozę. Dotyczy to m.in. nowotworów wątroby, płuc i piersi [4]. Warto jednak podkreślić, że są to wstępne wyniki, które wymagają dalszych badań klinicznych.
Właściwości przeciwcukrzycowe
Grzyb chaga może wspierać regulację poziomu glukozy we krwi, poprawiając wrażliwość na insulinę i metabolizm węglowodanów. Jest to szczególnie istotne w kontekście insulinooporności i cukrzycy typu 2 [5].
Chaga w tradycyjnej medycynie chińskiej
Z punktu widzenia tradycyjnej medycyny chińskiej (TCM), grzyb chaga odżywia Gan (układ wątroby), Xin (układ serca) i Pi (śledzionę). Wspiera obronną Qi (energię życiową), a także usuwa Du (toksyczność) z organizmu. Działa harmonizująco na organizm, wzmacniając jego naturalne mechanizmy obronne i wspomagając równowagę energetyczną. Z tego względu jest stosowany jako tonik adaptogenny, wspomagający osoby osłabione, przewlekle zmęczone lub podatne na infekcje.
Interakcje z lekami
Ze względu na swoje działanie biologiczne, chaga może wchodzić w interakcje z lekami. Przede wszystkim:
• Leki przeciwcukrzycowe – chaga może nasilać ich działanie, prowadząc do hipoglikemii.
• Leki obniżające cholesterol – może działać synergistycznie, zwiększając ryzyko niedoboru lipidów.
• Leki immunosupresyjne – stymulując odporność, chaga może osłabiać ich skuteczność.
• Leki metabolizowane przez cytochrom P450 – potencjalna modulacja aktywności enzymatycznej może wpływać na stężenie tych leków w surowicy.
Z tego względu suplementację należy zawsze poprzedzić konsultacją lekarską, zwłaszcza w przypadku leczenia chorób przewlekłych.
Przeciwwskazania i skutki uboczne
Mimo licznych korzyści zdrowotnych, chaga nie jest odpowiednia dla każdego. Przeciwwskazania obejmują:
• choroby autoimmunologiczne (np. toczeń, stwardnienie rozsiane),
• stosowanie leków immunosupresyjnych,
• planowane zabiegi chirurgiczne (ze względu na możliwy wpływ na krzepnięcie),
• ciąża i karmienie piersią (brak danych bezpieczeństwa).
Potencjalne skutki uboczne obejmują dolegliwości żołądkowo-jelitowe (bóle brzucha, niestrawność), szczególnie przy nadmiernym spożyciu. [6].
Jak stosować grzyb chaga?
Grzyb chaga dostępny jest w kilku formach:
• Kapsułki – standaryzowane ekstrakty (najczęściej 400–1000 mg dziennie),
• Proszek – dodawany do koktajli, zup, napojów,
• Ekstrakty płynne – w postaci karmelowych kropli, szybciej przyswajalne, o wysokiej koncentracji.
Aby przygotować napar, suszone kawałki grzyba należy gotować lub parzyć przez 10–15 minut. Dawkowanie powinno być zgodne z zaleceniami producenta lub ustalone przez specjalistę. Wskazane jest stosowanie chagi cyklicznie – przez 1–3 miesiące z przerwami.
Zastosowanie w codziennej profilaktyce
Błyskoporek podkorowy może być stosowany jako naturalne wsparcie odporności, układu krążenia, wątroby, a także skóry. Dzięki obecności melanin wykazuje działanie fotoprotekcyjne, chroniąc skórę przed szkodliwym promieniowaniem UV. Może również wspierać zdrowie psychiczne poprzez poprawę odporności na stres i zwiększenie witalności.
Podsumowanie
Grzyb chaga, czyli błyskoporek podkorowy, to ceniony surowiec roślinny o szerokim spektrum działania: immunomodulującym, przeciwnowotworowym, przeciwzapalnym, hepatoprotekcyjnym i przeciwcukrzycowym. Jego skuteczność znajduje potwierdzenie w zarówno współczesnych badaniach, jak i tradycyjnych systemach medycyny naturalnej. Odpowiedzialne i świadome stosowanie chagi może przynieść wymierne korzyści zdrowotne, zwłaszcza w kontekście profilaktyki chorób cywilizacyjnych.
Tekst: Dorota Tuńska
Bibliografia
1.Shashkina, M. Y., Shashkin, P. N., Sergeev, A. V. (2006). Chemical and medical-biological properties of chaga (Inonotus obliquus). Pharmaceutical Chemistry Journal, 40(10), 560–568.
2. Wu, J. W., et al. (2011). Antioxidant and anti-inflammatory activities of extracts from chaga medicinal mushroom (Inonotus obliquus). Journal of Medicinal Food, 14(9), 1019–1026.
3. Park, Y. K., et al. (2004). Anti-inflammatory activity of the ethanol extract of Inonotus obliquus. Mycobiology, 32(4), 195–199.
4.Song, F. Q., et al. (2013). Immunomodulatory effect of polysaccharides from medicinal fungi. International Journal of Medicinal Mushrooms, 15(3), 211–220.
5.Youn, M. J., et al. (2008). Chaga mushroom induces G1 cell cycle arrest and apoptosis in human hepatoma HepG2 cells. World Journal of Gastroenterology, 14(4), 511–517.
6. Sim, Y. Y., et al. (2016). Antidiabetic and antiobesity effects of chaga mushroom extract in high-fat diet-fed mice. Food Science & Biotechnology, 25(1), 109–114.
