Rosnące rozpowszechnienie chorób metabolicznych, kardiologicznych i nerkowych skłoniło Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA) do wprowadzenia w 2023 roku terminu zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny (CRM). Choć to pojęcie jest nowe, współzależność i przenikanie się czynników ryzyka takich chorób jak otyłość, cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe i schorzenia nerkowe jest faktem od lat rozpoznanym w codziennej praktyce klinicznej. Mechanizmy leżące u podstaw poszczególnych chorób składających się na zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny nakładają się na siebie i wzajemnie się napędzają – jedna choroba przyczynia się do rozwoju kolejnej. W Polsce z problemami związanymi z CRM zmaga się kilkanaście milionów osób, co czyni to zaburzenie jednym z najważniejszych wyzwań zdrowotnych.
Charakterystyka zespołu CRM
Zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny to wieloukładowe zaburzenie, w którym metaboliczne czynniki ryzyka, choroby sercowo-naczyniowe i przewlekłe choroby nerek tworzą błędne koło wzajemnych zależności. CRM prowadzi do uszkodzenia wielu narządów i zwiększa ryzyko powikłań, takich jak niewydolność serca, choroba wieńcowa, udar mózgu czy migotanie przedsionków. Kluczowe elementy patofizjologii obejmują przewlekły stan zapalny, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie, cukrzycę, otyłość oraz czynniki związane ze stylem życia, jak brak aktywności fizycznej i niewłaściwa dieta.
Skala problemu w Polsce
Zespół CRM dotyka znacznej części polskiego społeczeństwa:
20 milionów osób zmaga się z zaburzeniami lipidowymi,
ponad 10 milionów cierpi na nadciśnienie,
15 milionów dorosłych ma nadwagę, z czego 4 miliony – otyłość,
3 miliony choruje na cukrzycę, a kolejne 3 miliony ma zespół metaboliczny,
ponad 2 miliony Polaków ma chorobę niedokrwienną serca,
a ponad 1 milion – niewydolność serca.
Konsekwencje zdrowotne i systemowe
CRM prowadzi do:
obniżenia jakości życia pacjentów poprzez pogorszenie stanu zdrowia i funkcjonowania na co dzień,
zwiększenia kosztów opieki zdrowotnej, wynikających z licznych wizyt u specjalistów, hospitalizacji i przewlekłego leczenia, skrócenia długości życia.
Eksperci podkreślają, że system opieki zdrowotnej w Polsce nie jest w pełni dostosowany do potrzeb pacjentów z CRM. Dominujący model finansowania usług zdrowotnych, oparty na opłatach za poszczególne świadczenia, nie sprawdza się w przypadku chorób przewlekłych.
Potrzeba kompleksowej opieki
Efektywna opieka nad pacjentami z CRM wymaga:
Profilaktyki pierwotnej – promowanie zdrowego stylu życia, w tym zdrowej diety, aktywności fizycznej i kontroli masy ciała.
Regularnych badań przesiewowych – umożliwiających wczesne wykrycie ryzyka CRM i zastosowanie odpowiednich interwencji na wczesnym etapie jego rozwoju
Zintegrowanej opieki interdyscyplinarnej – współpracy między specjalistami różnych dziedzin, w tym lekarzami rodzinnymi, kardiologami, nefrologami i diabetologami.
Nowoczesnych terapii farmakologicznych – stosowania leków o kompleksowym działaniu, które ograniczają postęp choroby i minimalizują ryzyko interakcji.
Modelu opieki skoncentrowanego na pacjencie – uwzględniającego indywidualne potrzeby pacjenta i jego aktywny udział w leczeniu.
Rekomendacje ekspertów
Spośród najważniejszych rekomendacji dotyczących kompleksowej opieki dla pacjentów z zespołem sercowo-nerkowo-metabolicznym na szczególną uwagę zasługują:
odpowiednia profilaktyka stylu życia: zalecane jest promowanie zdrowego stylu życia od najmłodszych lat, w tym zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej i kontroli masy ciała, aby zapobiegać rozwojowi zespołu sercowo–nerkowo-metabolicznego
podniesienie jakości i dostępności opieki zdrowotnej, zintegrowanej opieki interdyscyplinarnej, która łączy specjalistów z różnych dziedzin, aby skutecznie prowadzić pacjentów z zespołem sercowo-nerkowo–metabolicznym;
regularne wykonywanie badań bilansowych dla dorosłych,
stosowanie nowoczesnych terapii farmakologicznych: zaleca się stosowanie leków o wielokierunkowym działaniu, skutecznie ograniczających postęp zespołu sercowo-nerkowo-metabolicznego
stosowanie modelu opieki skoncentrowanego na pacjencie: istotne jest podejście uwzględniające indywidualne potrzeby i preferencje pacjenta oraz jego aktywny udział w procesie leczenia
wdrażanie nowych rozwiązań systemowych, takich jak lepsza koordynacja świadczeń i współpraca między różnymi poziomami opieki, edukacja kadr medycznych w zakresie CRM.
Zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny jest jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny. Jego kompleksowa diagnostyka i leczenie wymagają podejścia interdyscyplinarnego oraz systemowych zmian w opiece zdrowotnej. Promowanie zdrowego stylu życia i regularne badania przesiewowe mogą znacząco ograniczyć skalę problemu. W obliczu rosnącej liczby pacjentów z CRM, konieczne jest stworzenie zintegrowanego systemu opieki zdrowotnej, który będzie skutecznie odpowiadał na ich potrzeby. By podnieść świadomość na temat choroby i określić faktyczne potrzeby w opiece nad pacjentami, grono specjalistów przygotowało raport systemowy pt. „Zespół sercowo-nerkowo-metaboliczny (ang. cardio-renal-metabolic syndrome, CRM) jako wyzwanie w opiece nad pacjentami z chorobami cywilizacyjnymi”.
Raport dostępny do pobrania na www:CRM_jako_wyzwanie_w_opiece_nad_pacjentami_z_chorobami_cywilizacyjnymi_raport_2024.pdf
Opracowanie: Redakcja DoZdrowia
