Rak trzustki to jeden z najbardziej śmiertelnych nowotworów — pięcioletni wskaźnik przeżycia wynosi zaledwie 13 proc., a choroba często rozwija się bezobjawowo aż do późnego stadium. Najnowsze wyniki badań klinicznych dają jednak powody do optymizmu. Eksperymentalna szczepionka ELI-002 2P, opracowana przez międzynarodowy zespół naukowców, skutecznie eliminowała resztki komórek nowotworowych u większości pacjentów, potencjalnie zapobiegając nawrotom choroby.
Nowa broń przeciw mutacjom KRAS
ELI-002 2P to szczepionka peptydowa ukierunkowana na mutacje genu KRAS, które odpowiadają za rozwój około jednej czwartej wszystkich nowotworów, w tym 90 proc. przypadków raka trzustki i blisko 40 proc. raka jelita grubego. W przeciwieństwie do spersonalizowanych szczepionek mRNA wymagających czasochłonnego przygotowania, nowa terapia może być podawana niemal natychmiast.
Badanie fazy 1, opublikowane w Nature Medicine, objęło 25 pacjentów — dwudziestu z rakiem trzustki i pięciu z rakiem jelita grubego. Wszyscy wcześniej przeszli standardowe leczenie, takie jak operacja czy chemioterapia, ale w ich organizmach wciąż obecna była tzw. mikroskopijna choroba resztkowa, niewykrywalna w badaniach obrazowych, a mogąca prowadzić do przerzutów. Uczestnicy badania otrzymali do sześciu dawek szczepionki przez okres sześciu miesięcy, a w niektórych przypadkach uzupełniono je kolejnymi dawkami przypominającymi.
Silna odpowiedź immunologiczna i długotrwałe efekty
Według wyników badania, szczepionka wywołała reakcję układu odpornościowego u 85 proc. uczestników. U około dwóch trzecich z nich odpowiedź była na tyle silna, by zniszczyć pozostałe komórki nowotworowe. U blisko 70 proc. pacjentów terapia działała także na dodatkowe cele w komórkach rakowych, zwiększając skuteczność leczenia.
Kilku tzw. „super-reagujących” pacjentów wykazało wyjątkowo silną odpowiedź immunologiczną, co przełożyło się na najlepsze wyniki kliniczne.
Średni czas przeżycia pacjentów z rakiem trzustki biorących udział w badaniu wyniósł 29 miesięcy, a okres bez nawrotu choroby — ponad 15 miesięcy. To znacznie więcej niż w przypadku standardowo leczonych nowotworów resekcyjnych.
Innowacyjna konstrukcja szczepionki
Kluczowym elementem skuteczności ELI-002 2P są tzw. peptydy lipofilowe z „ogonem”, który umożliwia kierowanie ich bezpośrednio do węzłów chłonnych — miejsc aktywacji komórek odpornościowych. Jak wyjaśnia dr Stephanie Dougan z Dana-Farber Cancer Institute, to właśnie ten „ogon” pozwala uzyskać silniejszą reakcję immunologiczną, niż w przypadku wcześniejszych prób ze szczepionkami peptydowymi.
— Jeśli chcemy całkowicie wyeliminować komórki nowotworowe, musimy zaangażować układ odpornościowy. Dotąd w raku trzustki udawało się to bardzo rzadko — podkreśla dr Zev Wainberg z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, współautor badania.
Kolejny krok — większe badania kliniczne
Szczepionki przeciwnowotworowe są niezwykle trudne do wyprodukowania, częściowo dlatego, że komórki rakowe mają wiele tych samych białek, co zdrowe komórki, co utrudnia znalezienie bezpiecznych celów. Dopiero niedawno technologia medyczna poczyniła postępy, których naukowcy potrzebowali, aby udoskonalić leczenie. Udoskonalona technologia mRNA i sekwencjonowanie genów, które stają się coraz szybsze i tańsze, sprawiły, że szczepionki przeciwnowotworowe wróciły do badań klinicznych.
Choć badanie fazy 1 miało charakter pilotażowy, jego wyniki otwierają drogę do szerszych testów. Trwa już rekrutacja do badań fazy 2, które mają potwierdzić długoterminową skuteczność szczepionki. Jeśli wyniki się utrzymają, ELI-002 2P może stać się pierwszą uniwersalną szczepionką przeciwnowotworową skuteczną wobec mutacji KRAS.
— Pomysł, że można skutecznie celować w KRAS, jest naprawdę ekscytujący. To może zmienić przyszłość terapii onkologicznych — zaznacza Dougan.
Opracowanie: Dorota Tuńska
Postaw kawę redaktorce: https://buycoffee.to/dozdrowia
Źródło: https://www.nbcnews.com/health/cancer/pancreatic-cancer-vaccine-prevents-recurrence-phase-1-clinical-trial-rcna223980
