Rak trzustki to jeden z najbardziej podstępnych i najgroźniejszych nowotworów złośliwych. Pomimo postępu w medycynie, jego rozpoznanie najczęściej następuje w zaawansowanym stadium choroby. Związane jest to z tym, że przez długi czas nie daje specyficznych objawów. Wczesne wykrycie choroby znacząco zwiększa szanse na przeżycie, dlatego tak ważne jest, by znać symptomy, ryzyka i możliwości diagnostyki.
Objawy raka trzustki – na co zwrócić uwagę?
We wczesnym stadium rak trzustki często przebiega bezobjawowo lub daje bardzo niespecyficzne dolegliwości. Z czasem mogą pojawić się:
• Bóle brzucha lub pleców, szczególnie w górnej części brzucha, promieniujące do kręgosłupa
• Spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny
• Utrata apetytu, szybkie uczucie sytości
• Nudności i wymioty
• Zażółcenie skóry i białek oczu (żółtaczka) – szczególnie przy guzach głowy trzustki
• Ciemny mocz i odbarwiony stolec
• Świąd skóry
• Nowo rozpoznana cukrzyca typu 2 u osoby po 50. roku życia bez nadwagi
Objawy te często są ignorowane lub mylone z dolegliwościami przewodu pokarmowego, co opóźnia rozpoznanie.
Nowotwór trzustki – jakie badania?
Jak wylicza Krajowy Rejestr Nowotworów, diagnostyka nowotworu trzustki składa się z przeprowadzenia wywiadu z pacjentem, badania lekarskiego, badań laboratoryjnych krwi oraz badań obrazowych. W badaniu fizykalnym lekarz ocenia m.in. stan odżywienia, obecność żółtaczki lub innych zmian na skórze, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, pęcherzyka żółciowego lub obecność innych guzów w jamie brzusznej.
Badanie krwi ma na celu analizę ogólnego stanu zdrowia, funkcji wątroby i innych narządów, aktywności enzymów trzustkowych, poziomu markera CA 19-9 i antygenu rakowopłodowego CEA.
W badaniach obrazowych podstawowymi są:
• USG jamy brzusznej – pierwsze, nieinwazyjne badanie, ale ma ograniczoną czułość
• Tomografia komputerowa (TK) z kontrastem – kluczowe badanie obrazowe
• Rezonans magnetyczny (MRI) – szczególnie użyteczny w ocenie naciekania tkanek
• EUS (endosonografia) – umożliwia dokładną ocenę guza i pobranie wycinków
• Biopsja cienkoigłowa – potwierdzenie histopatologiczne
• Badania laboratoryjne – m.in. marker CA 19-9, chociaż nie jest swoisty
Inne badania obrazowe stosowane przy podejrzeniu nowotworu trzustki to:
endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna – EPCW, scyntygrafia receptorowa,
ultrasonografia Doppler, ultrasonografia przez żyłę wrotną (IPEUS),ultrasonografia przez przewód trzustkowy (IDUS),laparoskopia z biopsją, przezskórna aspiracyjna biopsja cienkoigłowa (BAC).
Wczesne rozpoznanie często jest przypadkowe – np. podczas badań kontrolnych lub przy podejrzeniu innej choroby.
Profilaktyka – jak zmniejszyć ryzyko raka trzustki?
Ten nowotwór w bardzo dużym stopniu jest zależny od stylu życia dlatego – przy późnej wykrywalności – w jego zapobieganiu bardzo dużą rolę odkrywa profilaktyka. Nie ma skutecznych metod zapobiegania temu nowotworowi, ale można ograniczyć ryzyko poprzez:
• Rzucenie palenia – tytoń to jeden z głównych czynników ryzyka
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała
• Zdrowa dieta – unikanie tłuszczów trans, przetworzonego mięsa i nadmiaru alkoholu
• Regularna aktywność fizyczna
• Kontrola cukrzycy i chorób trzustki (np. przewlekłego zapalenia trzustki)
Osoby z obciążeniem genetycznym (np. mutacje BRCA2, Lynch, Peutz-Jeghers) powinny być objęte specjalistycznym nadzorem i ewentualnymi badaniami przesiewowymi.
Statystyki – rzeczywistość, która przeraża
Statystyki dotyczące tego nowotworu są dosyć ponure, a zdaniem specjalistów będzie jeszcze gorzej. Rak trzustki zajmuje 7. miejsce na liście najczęstszych przyczyn zgonów z powodu nowotworów na świecie, ale należy do najbardziej śmiertelnych.
Wg Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce w 2022 r. zdiagnozowano 4 tys. przypadków raka trzustki, zmarło z tego powodu 5 tys. osób. Zajął 6. miejsce pod względem liczby zgonów na nowotwory złośliwe wśród mężczyzn i 5. u kobiet.
5-letnie przeżycie wynosi zaledwie 12% (dane globalne), a w Polsce nie przekracza 5 proc.
Ponad 80% przypadków rozpoznaje się w stadium nieresekcyjnym (nieoperacyjnym)
Średni czas przeżycia od momentu diagnozy to 3–6 miesięcy, jeśli choroba jest zaawansowana
Te dane pokazują, jak ważne jest wczesne rozpoznanie i świadomość objawów.
Onkolodzy przewidują, że liczba ofiar śmiertelnych będzie rosła. Rak trzustki może wyprzedzić w tej klasyfikacji inne nowotwory przewodu pokarmowego, a może nawet raka piersi wśród kobiet.
Podsumowanie
Rak trzustki jest jednym najbardziej śmiercionośnym nowotworów. Rozwija się przez długi czas bez wyraźnych objawów, dlatego aż w 80-90 proc. przypadków choroba jest wykrywana w późnym stadium, gdy możliwości leczenia są poważnie ograniczone, dlatego jest to choroba o wyjątkowo złym rokowaniu. Choć leczenie operacyjne (np. operacja Whipple’a), chemioterapia czy immunoterapia mogą przedłużyć życie, to kluczowa jest czujność onkologiczna, zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów. Profilaktyka i regularna diagnostyka u osób z grup ryzyka mogą uratować życie.
Opracowanie: Dorota Tuńska
Postaw kawę redaktorce: https://buycoffee.to/dozdrowia
