Medyczna marihuana zyskuje coraz większe uznanie jako efektywna metoda terapii w leczeniu różnorodnych schorzeń. W 2023 roku polskie apteki sprzedały ponad 2,5 tony tego surowca, co odzwierciedla rosnącą popularność tej formy terapii wśród pacjentów. Mimo to, dostęp do leczenia wciąż pozostaje wyzwaniem, głównie z powodu wysokich kosztów oraz nowych regulacji wymagających osobistych wizyt u lekarza. O trudnościach i przyszłości terapii opartej na marihuanie medycznej rozmawiamy z dr n. med. Magdaleną Nitą, Dyrektor ds. Medycznych Centrum Medycyny Konopnej.
Czym jest medyczna marihuana?
Marihuana lecznicza to roślina o szerokich właściwościach terapeutycznych, której działanie opiera się na obecności kannabinoidów – aktywnych związków chemicznych. Dzięki nim wykazuje skuteczność m.in. w łagodzeniu bólu, redukcji stanów zapalnych czy stymulowaniu apetytu. W celach terapeutycznych stosuje się specjalnie wyselekcjonowane odmiany rośliny, hodowane w rygorystycznie kontrolowanych warunkach. Najbardziej znane związki czynne to THC i CBD. CBD działa przeciwbólowo i przeciwlękowo, przy czym nie wykazuje efektów psychoaktywnych, które są charakterystyczne dla THC. Polska w 2017 roku dołączyła do grona europejskich krajów, które zalegalizowały marihuanę do celów medycznych. Co ciekawe, jej właściwości były znane już w starożytności, m.in. w Indiach.
Dla kogo i na co pomaga marihuana medyczna?
Eksperci wskazują, że marihuana lecznicza przynosi szczególne korzyści w przypadkach, gdy standardowe terapie zawodzą lub powodują niepożądane skutki uboczne. Często pełni funkcję terapii wspomagającej. Coraz więcej badań potwierdza jej skuteczność w leczeniu wielu schorzeń.Międzynarodowe Towarzystwa Leczenia Bólu rekomendują stosowanie marihuany medycznej ze względu na udowodnioną w badaniach klinicznych efektywność w redukcji bólu. U pacjentów zmagających się ze stwardnieniem rozsianym marihuana pomaga w łagodzeniu spastyczności mięśniowej i sztywności. Jest także skuteczna w walce z nudnościami i wymiotami, które towarzyszą chemioterapii, zwłaszcza gdy inne leki przeciwwymiotne zawodzą. Pomaga w poprawie apetytu, a także znajduje zastosowanie w leczeniu padaczki, choroby Parkinsona, ADHD, autyzmu, zaburzeń snu, endometriozy, jaskry czy łuszczycy – wylicza dr n. med. Magdalena Nita.
W leczeniu bólu przewlekłego marihuana medyczna ma znaczącą przewagę nad opioidami, co stanowi jeden z kluczowych argumentów za jej stosowaniem- Marihuana lecznicza ma znacznie mniejszy potencjał uzależniający w porównaniu do opioidów. Opioidy mogą powodować liczne działania niepożądane, takie jak senność, zaparcia, problemy z oddychaniem, a przy długotrwałym stosowaniu nawet depresję czy wspomniane uzależnienie. Co istotne – opioidy są skuteczne wyłącznie w tłumieniu bólu i nie posiadają istotnych dodatkowych efektów terapeutycznych, a marihuana ma dodatkowe korzyści terapeutyczne. Może działać przeciwzapalnie, przeciwwymiotnie, poprawiać apetyt i redukować stany lękowe – tłumaczy dr n. med. Magdalena Nita.
Nasza ekspertka zaznacza, że terapia z wykorzystaniem marihuany nie jest odpowiednia dla każdego pacjenta. Dobrym przykładem są dzieci i młodzież, u których stosowanie marihuany leczniczej jest bardzo ograniczone. Z marihuany medycznej nie powinny korzystać kobiety w ciąży i karmiące piersią – składniki marihuany, podobnie jak inne substancje, mogą przenikać do mleka matki.
Jakie są skutki uboczne stosowania konopi?
Stosowanie marihuany medycznej – jak każda terapia farmakologiczna, wiąże się z potencjalnymi działaniami niepożądanymi. Suchość w ustach to jedno z najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych marihuany. Jest ono związane z wpływem kannabinoidów na gruczoły ślinowe, które zmniejszają produkcję śliny. Marihuana może wywoływać senność, co jest problematyczne, jeśli pacjent musi np. wykonywać zadania wymagające koncentracji. Po jej zastosowaniu mogą pojawić się także zawroty głowy – szczególnie u osób starszych lub u pacjentów przyjmujących marihuanę po raz pierwszy. Objawy te są powszechne, ale zwykle ustępują przy odpowiedniej regulacji dawki. Jako działanie niepożądane pacjenci często wymieniają również nadmierny apetyt, przy czym dla bardzo dużej grupy pacjentów będzie to właśnie efekt wskazany.
Nowe przepisy i ich skutki dla pacjentów
W listopadzie br. w życie weszło nowe rozporządzenie nakładające obowiązek osobistej konsultacji z lekarzem w celu uzyskania recepty na medyczną marihuanę. Ma to m.in. pomóc wyeliminować stosowanie tej substancji w celach niemedycznych. Jak jednak zauważa dr n. med. Magdalena Nita, zmiana ta może mieć poniekąd negatywny wpływ na dostępność terapii dla pewnych grup pacjentów, szczególnie tych o ograniczonej mobilności lub zamieszkujących tereny, gdzie dostęp do specjalistów jest ograniczony.
Dla pacjentów mających kłopoty z poruszaniem się – konieczność wizyty stacjonarnej u lekarza to wyzwanie. Dotyczy to zwłaszcza osób przewlekle chorych np. pacjentów onkologicznych lub z zaawansowanymi chorobami neurodegeneracyjnymi. W zasadzie terapia wielu chorób wpływających na zdolność poruszania się jest prowadzona z wykorzystaniem marihuany leczniczej – tłumaczy dr n. med. Magdalena Nita. I dodaje, że: – Teleporada to nie automat wystawiający recepty. Sama często spotykałam się ze swoimi pacjentami właśnie podczas teleporad i nie uważam, aby miało to negatywne skutki dla ich leczenia. W profesjonalnych miejscach – w teleporadach biorą udział lekarze, dla których zdrowie pacjenta jest priorytetem. Dr n. med. Magdalena Nita podkreśla, że korzystanie z marihuany medycznej zawsze powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza, który ma wiedzę i doświadczenie w kwestii takiej terapii.
Bariery w terapii
Jednym z największych wyzwań związanych z dostępem do terapii medyczną marihuaną w Polsce jest jej pełna odpłatność. Koszt leczenia nie należy do najtańszych, stąd wiele osób, w których przypadku wskazane byłoby sięganie po marihuanę leczniczą – nie rozpoczyna nawet terapii. Cena leku wynosi średnio 65-80 zł za 1 gram suszu, co dla wielu osób jest przeszkodą nie do przejścia.
Kolejnym wyzwaniem rodzimego rynku jest niezrozumienie i stygmatyzacja terapii konopnych, a co za tym idzie brak odpowiedniej edukacji.
Wielu Polaków nadal kojarzy marihuanę jako nielegalną substancję, co z kolei przyczynia się do stygmatyzacji pacjentów. W naszym kraju brakuje powszechnie dostępnych, rzetelnych informacji na temat medycznych korzyści i ograniczeń terapii konopiami. Wielu Polaków nie zdaje sobie sprawy z różnicy między rekreacyjną a medyczną marihuaną. Brak edukacji wpływa również na poziom wiedzy wśród lekarzy, którzy mogą czuć się niepewnie, przepisując medyczną marihuanę. Cieszę się, że poruszamy ten temat, bo należy o tym mówić – komentuje dr n. med. Magdalena Nita.
Polscy pacjenci wielokrotnie zmagają się też z brakami surowca w aptekach czy ograniczonym wyborem leków opartych na konopiach. Centrum Medycyny Konopnej zamierza wprowadzić na rodzimy rynek produkty z konopi, oferowane przez Sanity Group. Będą one dedykowane szerokiemu gronu pacjentów z różnymi wskazaniami terapeutycznymi. Wśród nich znajdą się pacjenci mierzący się z chorobami neurologicznymi, takimi jak stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona, chorobami nowotworowymi oraz różnego pochodzenia bólem.
Co dalej z medyczną marihuaną?
Zainteresowanie medyczną marihuaną w Polsce rośnie, a postępy w badaniach naukowych oraz presja społeczna mogą wpłynąć na przyszłe zmiany legislacyjne. Jednym z najważniejszych kroków, który zwiększyłby dostępność do terapii, byłoby wprowadzenie refundacji medycznej marihuany. Mogłaby ona dotyczyć pacjentów z ciężkimi schorzeniami, takimi jak padaczka lekooporna, przewlekły ból czy choroby nowotworowe. Medyczna marihuana ma potencjał, by stać się istotnym elementem terapii w Polsce, szczególnie w przypadku ciężkich schorzeń. Jednak, aby tak się stało, konieczne są dalsze zmiany – zarówno w zakresie legislacji, jak i edukacji społecznej oraz medycznej.
O ekspertce:
Dr n. med. Magdalena Nita to absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i Studiów Doktoranckich WUM. Mimo licznych obowiązków wynikających z pracy lekarskiej – propaguje nowe metody leczenia oparte na roślinach konopi oraz pełni funkcję Dyrektor ds. medycznych w Centrum Medycyny Konopnej.
