W świecie zdominowanym przez technologię, szybkie tempo życia i codzienny stres, coraz więcej osób odczuwa potrzebę powrotu do korzeni dosłownie i w przenośni, szuka ukojenia w prostych, naturalnych rozwiązaniach. Okazuje się, że zbawienny wpływ kontaktu z naturą nie jest subiektywnym odczuciem –to naukowo potwierdzona metoda terapeutyczna. Mowa o hortiterapii – terapii ogrodem, która pomaga leczyć ciało i duszę.
Natura jako lekarz duszy i ciała
Jak przypominają specjaliści, bez roślin nie byłoby życia. Mimo, że pozytywny wpływ natury na samopoczucie ludzi znany jest od tysięcy lat, to dopiero współczesne badania naukowe jednoznacznie wykazały, że przebywanie na łonie natury obniża poziom kortyzolu, hormonu stresu, pobudza wydzielanie dopaminy i serotoniny, wpływa na poprawę nastroju, zwiększa koncentrację i obniża ciśnienie krwi.
Dodatkowo, aktywność fizyczna związana z pracą w ogrodzie pomaga utrzymać sprawność ruchową, a kontakt z żywą przyrodą działa kojąco na zmysły i psychikę.
Według psychologów, ogród staje się bezpieczną przestrzenią, w której człowiek może odzyskać poczucie kontroli, wartości i sprawczości – szczególnie ważne w procesie zdrowienia.
Czym jest hortiterapia?
Samo słowo hortiterapia pochodzi od łacińskiego hortus – ogród i greckiego therapeia – leczenie. To forma terapii wykorzystująca czynny lub bierny kontakt z naturą jako narzędzie wsparcia zdrowia. W praktyce obejmuje ona opiekę nad roślinami, pracę w ogrodzie, a także bierne przebywanie w otoczeniu przyrody.
W definicji terapii ogrodniczej zawierają się cztery elementy: pacjent, terapeuta, rośliny oraz program terapeutyczny dostosowany do potrzeb osoby uczestniczącej. Zajęcia hortiterapeutyczne mogą polegać zarówno na pielęgnacji roślin, sadzeniu kwiatów, jak i na relaksacyjnym przebywaniu w ogrodzie terapeutycznym. Hortiterapia jest szczególnie polecana osobom starszym, niepełnosprawnym, osobom z chorobami psychicznymi oraz dzieciom z zaburzeniami koncentracji.
Historia terapii ogrodem
Choć brzmi nowocześnie, hortiterapia ma swoje korzenie w… starożytności. Już Egipcjanie i Grecy uznawali ogrody za miejsca odnowy duchowej. W średniowiecznych klasztorach ogrody łączyły sacrum z leczeniem – uprawiano w nich zioła, ale też odpoczywano i kontemplowano.
Sama nazwa pochodzi od łacińskiego „hortus” (ogród) i greckiego „therapeia” (leczenie). Ale dziś to coś więcej niż spacer po parku. To profesjonalna metoda terapeutyczna, stosowana m.in. w ośrodkach rehabilitacyjnych, domach opieki, a nawet w leczeniu depresji, stanów lękowych czy wypalenia zawodowego.
Pierwsze naukowe zastosowania terapii ogrodniczej pojawiły się po II wojnie światowej, kiedy to amerykańscy lekarze zauważyli, że praca w ogrodzie przyspiesza rekonwalescencję żołnierzy. Dziś hortiterapia stosowana jest w wielu krajach jako pełnoprawna metoda terapeutyczna.
Nie tylko leczenie – także profilaktyka
Wbrew pozorom hortiterapia nie musi być zarezerwowana wyłącznie dla osób chorych. Każdy z nas może czerpać z niej korzyści – wystarczy regularnie przebywać wśród zieleni, założyć mały ogródek na balkonie, pielęgnować domowe rośliny czy odwiedzać parki. To nie tylko relaks, ale realna inwestycja w zdrowie psychiczne i fizyczne.
Rośliny uczą cierpliwości, przywracają poczucie sprawczości i dają satysfakcję z efektów pracy. W czasach, gdy wielu z nas zmaga się z wypaleniem zawodowym, depresją czy przewlekłym stresem, powrót do natury może być najprostszym i najskuteczniejszym lekarstwem.
Zielona recepta na zdrowie
Nie trzeba wiele, by zacząć, nawet niewielki balkon z doniczkami, skrzynka z ziołami w kuchni czy częste spacery po parku mogą przynieść zauważalną ulgę w stresie i poprawę samopoczucia.
Eksperci apelują: wprowadźmy więcej zieleni do naszego codziennego życia. Kontakt z przyrodą to nie luksus, lecz potrzeba biologiczna, która może stać się kluczem do zdrowia i harmonii. Czy zatem przyszłość terapii może leżeć w… konewce i grządce pomidorów? Wiele na to wskazuje.
Tekst: Dorota Tuńska
Postaw kawę redaktorce: https://buycoffee.to/dozdrowia
Bibliografia:
1.Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge University Press. – Klasyczne badanie o psychologicznym wpływie kontaktu z naturą.
2.Ulrich, R. S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery, Science, 224(4647), 420–421. – Przełomowe badanie pokazujące wpływ widoku natury na rekonwalescencję pacjentów.
3.Sempik, J., Aldridge, J., & Becker, S. (2005). Health, Well-being and Social Inclusion: Therapeutic Horticulture in the UK. Policy Press. – Szczegółowa analiza hortiterapii w kontekście zdrowia psychicznego i społecznego.
4.Simson, S. P., & Straus, M. C. (2003). Horticulture as Therapy: Principles and Practice. Food Products Press. – Praktyczny podręcznik wykorzystywany przez terapeutów ogrodowych.
5.Marek, B. (2019). Hortiterapia – zastosowanie i skuteczność w leczeniu i rehabilitacji. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 25(1), 57–62. – Polska publikacja przeglądowa na temat hortiterapii w praktyce klinicznej.
6.Pawłowska, K. (2022). Zieleń jako terapeuta. Hortiterapia w praktyce edukacyjnej i zdrowotnej. Warszawa: Difin.
