22 lipca obchodzimy Światowy Dzień Mózgu, który stanowi ważne przypomnienie o roli, jaką pełni ten wyjątkowy organ w naszym organizmie. To także okazja do zwrócenia uwagi na choroby neurologiczne – często podstępne, złożone i trudne do leczenia – oraz na możliwości, jakie daje dziś nowoczesna diagnostyka i terapia.
Mózg, będący centralnym elementem układu nerwowego, kontroluje każdą funkcję naszego ciała – od ruchu, przez mowę i pamięć, aż po emocje. Jego zaburzenia mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, upośledzenia codziennego funkcjonowania, a w skrajnych przypadkach – utraty niezależności. Choroby neurologiczne mają różnorodne przyczyny: mogą rozwijać się z wiekiem, mieć podłoże genetyczne, być skutkiem urazu, infekcji, a nawet chorób naczyniowych. Ich wspólnym mianownikiem jest to, że wczesne rozpoznanie może uratować zdrowie, a nawet życie.
Choroba Alzheimera – kiedy pamięć znika
Choroba Alzheimera to najczęstsza forma otępienia starczego, dotykająca miliony ludzi na całym świecie. To nie jest zwykłe zapominanie imion czy dat. To postępująca choroba neurodegeneracyjna, która niszczy neurony w mózgu, prowadząc do utraty pamięci, orientacji, umiejętności językowych, a w zaawansowanych stadiach – nawet do zmian w osobowości. Za jej rozwój odpowiadają m.in. patologiczne złogi białek: beta-amyloidu i tau. Choć leczenie jest obecnie głównie objawowe, intensywne badania nad lekami modyfikującymi przebieg choroby dają nadzieję na przełom w najbliższych latach.
Udar mózgu – liczy się każda minuta
Udar mózgu to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Dochodzi do niego, gdy krążenie krwi w mózgu zostaje przerwane – przez zatkanie naczynia (udar niedokrwienny) lub jego pęknięcie (udar krwotoczny). Objawy są nagłe i wyraźne: jednostronny niedowład, opadnięcie kącika ust, niewyraźna mowa. Czas odgrywa tu kluczową rolę – szybka interwencja medyczna, taka jak tromboliza lub mechaniczne usunięcie zakrzepu, może zapobiec trwałym uszkodzeniom. Udarowi można jednak zapobiec – kontrolując ciśnienie tętnicze, poziom glukozy i cholesterolu oraz prowadząc zdrowy tryb życia.
Padaczka – nie tylko drgawki
Padaczka to przewlekła choroba mózgu, objawiająca się powtarzającymi się napadami, wynikającymi z nieprawidłowej aktywności elektrycznej neuronów. Napady mogą mieć różną postać – od kilkusekundowego „zamyślenia się”, aż po pełne drgawki i utratę przytomności. W większości przypadków schorzenie można skutecznie kontrolować farmakologicznie. Jednak padaczka oporna na leczenie wymaga bardziej zaawansowanych metod, takich jak operacje neurochirurgiczne czy implantacja stymulatorów nerwowych. Warto pamiętać, że padaczka rozpoczynająca się po 20. roku życia zawsze powinna skłonić do wykonania rezonansu magnetycznego – może być objawem guza lub innych zmian organicznych w mózgu.
Choroba Parkinsona – kiedy ciało przestaje słuchać
Choroba Parkinsona to postępujące zaburzenie neurodegeneracyjne, które dotyka komórki odpowiedzialne za produkcję dopaminy – kluczowego neuroprzekaźnika kontrolującego ruch. Objawy? Drżenie spoczynkowe, spowolnienie ruchów, sztywność mięśni, a także zaburzenia równowagi, depresja i zmiany mimiki. Leki, w tym preparaty lewodopy, pozwalają kontrolować objawy, choć z czasem mogą być mniej skuteczne lub wywoływać powikłania.
Głęboka stymulacja mózgu (DBS) – nowa jakość leczenia Parkinsona
Dla pacjentów z zaawansowaną postacią Parkinsona ratunkiem może być głęboka stymulacja mózgu (DBS). Zabieg polega na implantacji elektrod do wybranych struktur mózgu (np. jądra niskowzgórzowego), które – dzięki impulsom elektrycznym – regulują zaburzoną aktywność mózgową. Efekt? U wielu pacjentów obserwuje się znaczną poprawę jakości życia – drżenia, sztywność i inne objawy ustępują lub słabną. Choć DBS nie jest metodą dla każdego, to symbol przełomu w leczeniu neurologicznych chorób ruchowych.
Kiedy iść do neurologa?
Wielu pacjentów bagatelizuje objawy, które mogą być pierwszymi sygnałami poważnej choroby neurologicznej. Tymczasem nawracające bóle głowy, zaburzenia widzenia, problemy z pamięcią, mową, równowagą, niedowłady, tiki czy nagłe osłabienia to nie są normalne objawy starzenia się, to powody, by jak najszybciej zgłosić się do specjalisty. Szybka diagnostyka może uchronić przed nieodwracalnymi skutkami choroby.
Nowoczesna neurologia – skuteczna diagnostyka i terapia
Dzisiejsza neurologia to nie tylko leczenie objawowe, ale także precyzyjna diagnostyka, wykorzystująca rezonans magnetyczny (MRI), tomografię komputerową (CT), elektroencefalografię (EEG), a także testy genetyczne i neuropsychologiczne. Neurochirurgia oferuje zabiegi wcześniej uznawane za futurystyczne – jak DBS, usuwanie guzów z zachowaniem funkcji mózgu czy nowoczesne terapie guzów z użyciem radioterapii stereotaktycznej.
Dzięki tym osiągnięciom wielu pacjentów może dziś nie tylko żyć dłużej, ale także funkcjonować lepiej – zachować sprawność, niezależność i jakość życia.
Światowy Dzień Mózgu to doskonała okazja, by zatrzymać się na chwilę i zadać sobie pytanie: czy dbam o zdrowie swojego mózgu? Profilaktyka, szybka reakcja na objawy i dostęp do nowoczesnej diagnostyki to klucz do zachowania sprawności umysłowej i fizycznej na długie lata.
Prof. dr hab. n. med. Ryszard Czepko ekspert Scanmed American Heart of Poland.
